H ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης

Συγγραφέας: Κουμαρτζής Νικόλαος

Η Παλαιά Διαθήκη σήμερα αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της Χριστιανικής Θρησκείας. Μέσα της ξετυλίγεται η ιστορία του ανθρώπου από την «κτίσιν του κόσμου»(το 5.508 π.Χ.) έως την γέννηση του Ιησού και σε αυτήν στηρίζονται πολλά από τα χριστιανικά δόγματα, ο τρόπος ζωής των Χριστιανών και όλο το οικοδόμημα της πίστης. Ποιος την έγραψε όμως; Πως ήρθε στα ανθρώπινα χέρια αυτή η γνώση; Πως πρωτοεμφανίστηκε η Βίβλος που περιέχει αλήθειες και νοήματα σε τέτοια ολότητα, τον δρόμο που αν ακολουθηθεί οδηγεί στη θέωση, τον τρόπο για να γίνει ο θνητός αθάνατος σε μια άλλη ονειρική, θεϊκή, Πολιτεία; Ποιος ήταν ο μεγάλος συγγραφέας που μετέφερε στους υπόλοιπους ανθρώπους την Αλήθεια για την Ζωή, την μέχρι τότε προσβάσιμη στους λίγους Γνώση;

Ο Μεγάλος Συγγραφέας, μας πληροφορεί ο Χριστιανισμός, είναι ο ίδιος ο Θεός, που μέσω των Αγγέλων και του Υού του, μίλησε στους ανθρώπους. Αυτοί με την σειρά τους μετέφεραν τις γνώσεις αυτές σε κείμενα. Ο Θεός επέλεξε συγκεκριμένα άτομα και τους μίλησε, δίνοντας τους ταυτόχρονα και την εντολή να κάνουν γνωστά τα όσα θα μάθουν και στον υπόλοιπο κόσμο..

Έτσι η Βίβλος μοιάζει περισσότερο με τα σημερινά συλλογικά βιβλία, όπου υπεύθυνος για το περιεχόμενο του είναι ο ίδιος ο Θεός. Ποιος όμως επέλεξε τους συγγραφείς που συμμετείχαν σε αυτό το θεόπνευστο έργο; Ναι μεν τους επέλεξε και τους μίλησε ο Θεός, αλλά πως οι άνθρωποι που συγκέντρωσαν τα κείμενα με το θεϊκό περιεχόμενο, γνώριζαν ποιοι είναι οι επίλεκτοι του Θεού και ποιοι οι απατεώνες; Και εδώ δημιουργείται ένα βαθύτερο ερώτημα.. Ποιοι τελικά ήταν αυτοί που συγκέντρωσαν τα βιβλικά κείμενα; Ποιος τους έδωσε αυτήν την εξουσία; Τους μίλησε πάλι ο Θεός; Και αν ναι, με ποια κριτήρια διαχώρισαν τα κείμενα σε θεόπνευστα και πλαστά, το θεϊκό μήνυμα από την ανθρώπινη φαντασία;

Οι ερωτήσεις πολλές, με ευκολία όταν τις απευθύνουμε στον εαυτό μας δημιουργούνται αλυσιδωτές απορίες.. Κατανοούμε την άγνοια μας σε ένα τόσο ζωτικής σημασίας θέμα για τον Χριστιανισμό. Μια άγνοια που δεν γνωρίζαμε ότι υφίσταται, με έναν παράξενο τρόπο δεν σκεφτήκαμε καν από που προήλθε η Βίβλος. Ακούσαμε απλά ότι η προέλευση της είναι θεόπνευστη και μείναμε εκεί.. Μήπως όμως ήρθε η ώρα να ψάξουμε;

Τέσσερις λανθασμένες εντυπώσεις των Χριστιανών για την ιστορική πορεία του θεόπνευστου κειμένου..

Σχεδόν όλοι οι χριστιανοί πιστεύουν σε κάτι που δεν ισχύει, αλλά και που ποτέ κανένας δεν τους το ξεκαθάρισε, ότι η Βίβλος έφτασε στα χέρια των ανθρώπων ως ένα θεόπνευστο βιβλίο. Λάθος, δεν ήταν εξ' αρχής βιβλίο, αλλά σκόρπια κείμενα που η ανθρώπινη λογική δίχως θεϊκή βοήθεια συνέλλεξε.

Το πόσο δύσκολη ήταν η προσπάθεια αυτή και πόσο αμφίβολο το αποτέλεσμα, γίνεται κατανοητό από μερικές απλές παρατηρήσεις. Κατ� αρχήν τα κείμενα ήταν γραμμένα σε δύο γλώσσες(στην ουσία τρεις). Αυτό σημαίνει ότι ήταν απαραίτητη η μετάφραση όλων των κειμένων σε μία γλώσσα, ώστε η Παλαιά Διαθήκη να τα συγκεντρώσει σε ένα βιβλίο. Και αυτό δεν ήταν τόσο εύκολο όσο είναι σήμερα, μην ξεχνάτε ότι μόλις τα τελευταία χρόνια έχουμε την δυνατότητα της άμεσης μετάφρασης κειμένων σε οποιαδήποτε γλώσσα. Δεύτερον υπήρχαν αρκετές «εκδόσεις», διαφορετικές μεταξύ τους, των μεταφρασμένων κειμένων της Παλαιάς Διαθήκης εκείνη την εποχή. Η διαφορά τους αποτέλεσε αρκετές φορές αιτία διαμάχης μεταξύ των διαφόρων εκκλησιών (όπως Χριστιανικών Εκκλησιών και Ιουδαϊκών κ.λ.π.). Επίσης σε διαφορετικές συλλογικές μεταφράσεις- «εκδόσεις» στηρίχτηκαν αργότερα τα Ιερατεία των Θρησκειών ώστε να συντάξουν τα σημερινά θεόπνευστα βιβλία τους. Και αν πλέον κατανοείτε την πολυπλοκότητα της ιστορίας της Παλαιάς Διαθήκης, που θυμίζει κατά πολύ την λαϊκή ρήση «σπασμένο τηλέφωνο», δεν έχετε ακόμα ενημερωθεί για το που στηρίχτηκαν αυτές οι συλλογικές μεταφράσεις. Τρίτον λοιπόν, οι διάφορες συλλογικές μεταφράσεις στηρίχτηκαν σε διαφορετικά αρχαία μεταφρασμένα κείμενα. Κάτι που επίσης δημιουργεί αρκετές αμφιβολίες. Και τέταρτο, είναι και οι άγνωστοι συγγραφείς και προφήτες, κείμενα των οποίων έχουν συμπεριληφθεί στην Παλαιά Διαθήκη. Γνωρίζω ότι είναι δύσκολο ακόμα και να παρακολουθήσετε την ροή του κειμένου, αλλά σκεφτείτε πόσο δύσκολο (ηθελημένα δεν λέω αδύνατο) ήταν να εξαχθεί από αυτόν τον κυκεώνα κειμένων και μεταφράσεων το αυθεντικό μήνυμα του Θεού.

Ας τα πάρουμε όλα όμως από την αρχή, και ας δούμε και τα τέσσερα αμφιλεγόμενα σημεία με την σειρά..

Οι γλώσσες των βιβλικών κειμένων.

Τα βιβλικά κείμενα δεν είναι γραμμένα σε ένα τόπο, σε μια συγκεκριμένη γλώσσα, σε μια συγκεκριμένη περίοδο όπως λανθασμένα υπάρχει αυτή η εντύπωση. Αντιθέτως οι τόποι προέλευσης των κειμένων πολλοί, γραμμένα σε δύο(τρεις στην ουσία) διαφορετικές γλώσσες, σε χρονικό διάστημα από τον 9ο π.Χ. αιώνα έως και τον 6ο μ.Χ. όπου και ξεκίνησε η καταγραφή των βιβλικών κειμένων από τους Μασσορίτες. Εδώ όμως θα μας απασχολήσουν οι γλώσσες, στις οποίες οι επίλεκτοι συγγραφείς του θεϊκού μηνύματος, έγραψαν τα πρωτότυπα κείμενα των οποίων τα παραποιημένα αντίγραφα συνθέτουν την Παλαιά Διαθήκη..

Οι γλώσσες που ήταν γραμμένα τα πρωτότυπα κείμενα είναι δύο. Η κλασσική εβραϊκή (ή αλλιώς αρχαία εβραϊκά) που ήταν η γλώσσα των Εβραίων πριν από το 587 π.Χ., πριν δηλαδή την εξορία τους στη Βαβυλώνα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τα Χανναναϊκά που απλώς μετονομάστηκαν, η διάλεκτος δηλαδή των κατοίκων της Παλαιστίνης πριν ακόμα και την έλευση των Εβραίων στον χώρο αυτό. Τα κείμενα που ήταν γραμμένα σε αυτήν την γλώσσα θεωρείται ότι γράφτηκαν λίγο μετά τον 9ο π.Χ. αιώνα, στα χρόνια δηλαδή των βασιλιάδων της Ιερουσαλήμ.

Από τα βιβλικά κείμενα λοιπόν στα κλασσικά εβραϊκά ήταν γραμμένα τα βιβλία Γένεση, Έξοδος, Λευϊτικό, Αριθμοί, Δευτερονόμιο, Ιησούς του Ναυή, Κριτές, Σαμουήλ (και τα δύο βιβλία), Βασιλέων (επίσης και τα δύο), κάποια κείμενα από τους Ψαλμούς, οι Παροιμίες, το ’σμα Ασμάτων, το βιβλίο του Ιώβ. Επίσης τα προφητικά βιβλία του Ιωήλ, του Αμώς, του Ησαϊα, του Μιχαίου, του Σωφωνία, του Αββακούμ, του Ναούμ, του Οβδιού, του Ιερεμία και του Ιεζεκιήλ..

Η άλλη γλώσσα, στην οποία αρκετά από τα κείμενα που συμπεριλήφθηκαν στην Παλαιά Διαθήκη ήταν γραμμένα, είναι η Ιερατική γλώσσα. Η διάλεκτος αυτή αποτελεί μίγμα των κλασσικών εβραϊκών και των αραμαϊκών. Οι Αραμαίοι ήταν λαός πολύ κοντινός με τους Εβραίους, τόσο από φυλετική όσο και από πολιτισμική άποψη. Ήταν νομάδες από τον 12ο έως τον 7ο αιώνα π.Χ. κάτι που τους επέτρεψε να μετατρέψουν την γλώσσα τους σε γλώσσα διεθνών συναλλαγών. Κάτι, δηλαδή, σαν τα αγγλικά σήμερα. Πριν από τα αραμαϊκα ήταν τα Βαβυλωνιακά, ενώ ήρθαν αργότερα τα Ελληνικά και τα υποσκέλισαν.. Στο αλφάβητο τους δεν συναντάμε φωνήεντα, και είναι γνωστή σήμερα κυρίως σαν τετραγωνική γραφή.

Τα κείμενα της Βίβλου που είναι γραμμένα στην Ιερατική γλώσσα είναι τα βιβλία του Νεεμία, τα βιβλία των Χρονικών(δύο), η Εσθήρ, ο Ίωνας, ο Εκκλησιαστής, οι περισσότεροι από τους Ψαλμούς. Επίσης τα προφητικά βιβλία του Αγγαίου, του Ζαχαρία, του Μαλαχία και του Δανιήλ.

Υπάρχει όμως και μια τρίτη γλώσσα σύμφωνα με την γνώμη μερικών ερευνητών, τα γνήσια χαλδαιοαραμαϊκά. Έχει επικρατήσει όμως, από την πλειοψηφία των μελετητών, να θεωρείται ίδια με την Ιερατική γλώσσα. Έτσι επικράτησε και η άποψη ότι τα βιβλικά κείμενα γράφτηκαν τελικά σε δύο και όχι σε τρεις γλώσσες.

Στα γνήσια χαλδαιοαραμαϊκα είναι γραμμένα το βιβλίο του Έσδρα και μερικά κεφάλαια από το βιβλίο του Δανιήλ.

Μέσα από αυτήν, την μικρή αναφορά, ελπίζω να έγινε κατανοητή η πρώτη αμφιβολία της γνησιότητας του σημερινού θεϊκού μηνύματος, λόγω της γραφής σε πολλές γλώσσες των αρχαίων κειμένων. Τα κείμενα που αρχικά συγκεντρώθηκαν ήταν στα κλασσικά εβραϊκά, την Ιερατική γλώσσα και στα γνήσια χαλδαιοαρμαϊκά. Πράγματι, πόσο ακριβή μπορεί να ήταν, ως προς το περιεχόμενο των γνήσιων γραπτών, η τελική μετάφραση των κειμένων εκείνη την εποχή; Ποιος θα μπορούσε να κάνει αυτήν την ακριβή μετάφραση των κειμένων αυτών; Όπως αποδείχτηκε, ήταν ιδιαίτερα δύσκολο. Καμία μετάφραση δεν απολάμβανε κοινής αποδοχής. Έτσι σήμερα μιλάμε για μεταφράσεις, και όχι για μετάφραση, οι οποίες μάλιστα ήταν και αλληλοαναιρούμενες σε πολλά σημεία.. Τι προέκυψε από αυτό το συνονθύλευμα; Διαμάχες, αφορισμοί και ένα καθ� όλα διφορούμενο αποτέλεσμα..

Οι Μεταφράσεις..

Αλληλοαναιρούμενες �εκδόσεις� του θεόπνευστου μηνύματος;

Το πόσο δύσκολη και αμφιλεγόμενη ήταν η μετάφραση των αρχαίων κειμένων εκείνη την εποχή είναι δεδομένη. Στοιχεία εκείνης της περιόδου ενισχύουν αυτήν την θέση.. Ακόμα και τότε λοιπόν οι εν λόγω μεταφράσεις ήταν υπό αμφισβήτηση, αυτό φαίνεται από τις διαμάχες των εκάστοτε εκκλησιών ως προς το περιεχόμενο τους αλλά κυρίως από την ύπαρξη πολλών εξ� αυτών. Υπάρχουν πολλές μεταφράσεις γιατί καμία δεν ήταν κοινά αποδεκτή και γιατί ο καθένας ήθελε κάτι πιο γνήσιο από αυτό που ήδη υπήρχε. Έτσι καταλήξαμε να απαριθμούμε 4 περισσότερο διαδεδομένες μεταφράσεις, και ακόμα περισσότερες που θεωρήθηκαν εξ� αρχής αποτυχημένες..

Γνωρίζουμε λοιπόν που στηρίχτηκε η Παλαιά Διαθήκη της Χριστιανικής Βίβλου; Που τα βιβλία της Ιουδαϊκής πίστης; Από την ίδια πηγή οι περισσότεροι έχουμε ακούσει.. Λάθος, η ιστορία μας το επιβεβαιώνει..

Ίσως έχουμε ακουστά και την μετάφραση των εβδομήκοντα (Ο�) , αλλά τι ήταν αυτή; Από ποιους έγινε;

Που στηρίζονται τα σημερινά θεόπνευστα βιβλία; Ποιες ήταν οι εκάστοτε μεταφράσεις που αποτέλεσαν πηγή για την Βίβλο και τις άλλες θρησκείες;

Κάτι επίσης άγνωστο στο ευρύ κοινό είναι οι διαφορετικές "εκδόσεις" των βιβλικών κειμένων. Οι Χριστιανοί ως πρότυπο για την Βίβλο χρησιμοποίησαν την μετάφραση των Ο' (το εβδομήντα στο αρχαίο ελληνικό αριθμητικό σύστημα, αν και οι μεταφραστές στην πραγματικότητα ήταν 72), η οποία χρησιμοποίησε με την σειρά της ως πρότυπο ένα αρχαϊκό κείμενο που χάθηκε για πάντα. Αντιθέτως ο Ιουδαϊσμός χρησιμοποίησε μια μετάφραση του Ακύλα η οποία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με αυτήν των Ο'. Εκτός από τις δύο προαναφερθέντες υπάρχει πλήθος ακόμα "εκδόσεων" της Βίβλου, και κατ' επέκταση της Παλαιάς Διαθήκης, όπως η μετάφραση του Συμμάχου, του Θεοδόσιου κ.λ.π..

Όπως εύστοχα αναφέρει και ο ερευνητής κ.Μάριος Βερέττας στο βιβλίο του «Τα Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας», ουσιαστική διαφορά δεν υπάρχει στο περιεχόμενο των "εκδόσεων" αυτών, παραμόνο στην ερμηνευτική τους προσέγγιση. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η χρήση της μετάφρασης των Ο' από τους Χριστιανούς για να αποδείξουν την θεϊκή προέλευση του Ιησού και για να στηρίξουν την έννοια της «προφητείας» με την οποία είναι εμποτισμένο το δόγμα τους. Από την άλλη ο Ιουδαϊσμός, οπουδήποτε οι Χριστιανοί έβλεπαν προφητείες, αυτός έβλεπε γεγονότα που είχαν ήδη γίνει.

Μάλιστα οι Χριστιανοί κατηγόρησαν τη μετάφραση του Ακύλα ότι έγινε ώστε να αποκλείσει τα ενδεχόμενα που άφηνε ανοικτά αυτή των Ο'. Απώτερος στόχος των Ιουδαίων, κατά τους Χριστιανούς, να αποκλείσουν και τις ερμηνείες που αυτοί έδιναν στο αρχαίο κείμενο και προωθούσε την ιδέα της «προφητείας»..

Αλλά ας τα πάρουμε με τη σειρά.

Μετάφραση των Ο' (εβδομήκοντα) ..

Κατ' αρχήν η μετάφραση των Ο' ονομάστηκε έτσι διότι έγινε από 72 Δάσκαλους του Νόμου. Τους είχε καλέσει ο Βασιλιάς Πτολεμαίος, ο Φιλάδελφος της Αιγύπτου, γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο, για να μεταφράσουν τα βιβλικά κείμενα. Η μετάφραση έγινε στα ελληνικά.

Μάλιστα, ο μύθος λέει ότι ο βασιλιάς τους πλήρωσε αδρά ώστε να την ολοκληρώσουν μέσα σε 72 μέρες. Την πληροφορία αυτή την παίρνουμε από μία επιστολή ενός ανθρώπου με το όνομα Αρισταίος, που όμως στη συνέχεια αποδείχθηκε πλαστή. Συντάχθηκε την εποχή του Μεσαίωνα από έναν μοναχό.

Η μετάφραση των κειμένων στα ελληνικά ξεκίνησε στην Αλεξάνδρεια στα μέσα του 3ου π.Χ. αιώνα και τελείωσε το 134 π.Χ. επί εποχής Πτολεμαίου Φιλάδελφου. Μέχρι όμως και τον τέλος του 1ου π.Χ. αιώνα τα κείμενα αυτά κυκλοφορούσαν μεμονωμένα και μόλις τότε έγιναν ένα βιβλίο.. αυτό που σήμερα αποκαλούμαι Παλαιά Διαθήκη.

Το γεγονός ότι στηριζόταν σε ένα αρχαϊκό κείμενο που έχει όμως χαθεί, ωθεί πολλούς μελετητές να την θεωρούν γνησιότερη από τις υπόλοιπες μεταφράσεις που πλησιάζουν νοηματικά το κείμενο της Μασσόρας (αποτέλεσμα της καταγραφής που έγινε από τον 6ο μέχρι τον 8ο αιώνα μ.Χ. από τους Μασσορίτες). Σήμερα, τα αρχαιότερα αντίγραφα της μετάφρασης των Ο' που σώζονται είναι δύο, γνωστά και ως ο Σιναϊτικός Κώδικας και ο Κώδικας του Βατικανού. Και τα δύο χρονολογούνται τον 4ο αιώνα μ.Χ. και βρίσκονται στην κατοχή του Βατικανού.

Μεταφράσεις που πλησιάζουν το κείμενο της Μασσόρας..

Οι κυριότερες και γνωστές μεταφράσεις που είναι κοντά στο κείμενο της Μασσόρας είναι τρεις. Η Μετάφραση του Ακύλα, του Θεοδόσιου και του Συμμάχου. Χρονολογείται ότι γράφτηκαν τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες (4ο με 6ο αιώνα μ.Χ.). Έρχονται σε αντίθεση με την μετάφραση των Ο' διότι στηρίζονται σε διαφορετικά κείμενα ως πηγές. Από την μια όπως προ-είπαμε αυτή των Ο' στηρίζεται σε ένα αρχαϊκό κείμενο που σήμερα δεν σώζεται ενώ οι υπόλοιπες σε ένα εβραϊκό κείμενο. Προκαλεί μεγάλο σκεπτικισμό στους ερευνητές το γεγονός ότι οι μεταφράσεις αυτές μοιάζουν να προσπαθούν να συμβιβάσουν δύο αντίπαλα στρατόπεδα, δύο αντίθετες ερμηνείες (την Χριστιανική και την Ιουδαϊκή). Και προκαλεί σκεπτικισμό για το τι συμβιβασμοί, ως προς την αλήθεια και τους συμβολισμούς, έγιναν ώστε να είναι εφικτή αυτή η προσέγγιση.

Πάντως γεγονός αποτελεί ότι η γνησιότητα των επιμέρους "εκδόσεων" είναι εξαιρετικά αμφίβολη. Κατ' αρχήν γράφτηκαν από ανθρώπους που έζησαν σε διαφορετικές εποχές, με διαφορετικά πρότυπα, τρόπο ζωής, "πιστεύω", διαφορετικές θρησκείες και διαφορετικά δόγματα, κ.λ.π.. Ο κάθε μεταφραστής διάλεγε αυθαίρετα οποιοδήποτε κείμενο ήθελε ή εξυπηρετούσε τα νοήματα που ήθελε να περάσει και προχωρούσε στην μετάφραση. Επίσης το ίδιο υποκειμενική και αυθαίρετη ήταν και η ερμηνεία των ήδη αμφισβητούμενων κειμένων. Το αποτέλεσμα; Ένα κείμενο, μια "έκδοση" της σημερινής Βίβλου, συμβιβασμένη και εμποτισμένη με την υποκειμενικότητα, με την κοινωνική ηθική και συμπεριφορά που επέβαλε η κάθε εποχή και τέλος με τη θρησκευτική πεποίθηση και εκκλησιαστικό δογματισμό των αρχικών συγγραφέων αλλά και των εκάστοτε μεταφραστών.

Πόσο γνήσιες είναι τελικά οι σημερινές "εκδόσεις"; Έχει πραγματικά κάποια ουσία να ψάξουμε μέσα σε αυτές το αρχικό κείμενο, το κείμενο όπως ο ίδιος ο Θεός, μέσω των Αγγέλων, το μετέφερε στο ανθρώπινο γένος; Ή μήπως προσπαθούμε να βρούμε κάτι γνήσιο μέσα σε παραποιημένα αντίγραφα;

Οι συλλογικές όμως μεταφράσεις που αναφέραμε που στηρίχτηκαν; Δεν στηρίχτηκαν στα πρωτότυπα κείμενα όπως λανθασμένα υποθέσαμε, αλλά σε αντίγραφα των κειμένων αυτών στην ίδια γλώσσα που ήταν και τα πρωτότυπα.. Και αν έχετε αμφιβολίες για την γνησιότητα του κειμένου λόγω των πολλών συλλογικών μεταφράσεων που αναφέραμε παραπάνω, πόσο αυτές ενισχύονται τώρα; Πριν ακόμα την σύγχυση που δημιούργησαν οι συλλογικές μεταφράσεις, υπήρχε μια άλλη. Η σύγχυση που δημιούργησαν τα αντίγραφα των πρωτότυπων κειμένων, μιας ακόμα και αυτά παρουσίαζαν διαφορές..

Η ιστορία του βιβλικού κειμένου πριν τις συλλογικές μεταφράσεις..

Τι σχέση έχει η Παλαιά Διαθήκη με το Ταλμούδ;

Έτσι έχουμε διάφορες καταγραφές και αντιγραφές των αρχικών κειμένων. Η μετάφραση των εβδομήκοντα στην οποία στηρίζεται η Βίβλος έγινε από ένα αρχαϊκό κείμενο που δεν διασώζεται σήμερα. Το αρχαϊκό αυτό κείμενο αποτελούσε μια προσπάθεια αντιγραφής των πρωτότυπων. Από την άλλη, οι υπόλοιπες μεταφράσεις είναι πολύ κοντά στο βιβλίο της Μασσόρα. Μια άλλη προσπάθεια αντιγραφής των πρωτοτύπων. Δυστυχώς για την αντιγραφή του "αρχαϊκού κειμένου" δεν μπορούμε να διεξάγουμε έρευνα, μιας και αυτό δεν άφησε πίσω του κανένα στοιχείο. Αντιθέτως μπορούμε να ερευνήσουμε την προέλευση της Μασσόρα, και με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή των κειμένων που αντιγράφηκαν..

Η Μασσόρα.

Πως προέκυψε η Μασσόρα..; Η καταγραφή και η κωδικοποίηση του Βιβλικού κειμένου που οδήγησε στην γέννηση των βιβλίων Μασσόρα, Μίσνα και Ταλμούδ.

Τα ιερά κείμενα της Βίβλου συγκεντρώθηκαν, καταγράφηκαν και ταξινομήθηκαν από τον 6ο έως τον 8ο αιώνα μ.Χ.. Δεν έγινε όμως σε καμιά περίπτωση με σκοπό την δημιουργία της Παλαιάς Διαθήκης, δεν υπήρχε καν αυτή η σκέψη από τους Μασσορίτες. Δεν γνώριζαν ότι το αποτέλεσμα των προσπαθειών τους θα μπορούσε ποτέ να αποτελέσει την καρδιά μιας μελλοντικής θρησκείας. Πόσο μάλλον των δύο πολυπληθέστερων, αυτή την στιγμή στον κόσμο..

Με ποιο σκοπό λοιπόν άρχισε η καταγραφή των βιβλικών κειμένων; Στην πραγματικότητα δεν ήταν καταγραφή μόνο των βιβλικών κειμένων. Μασσορίτης σήμαινε Δάσκαλος της Εβραϊκής Παράδοσης. Το όνομα τους ήταν "Μπααλέϊ Χά Μασσόρετ" που αυτολεξεί σημαίνει "Δάσκαλος της Παράδοσης". Τι έκαναν λοιπόν; Προσπάθησαν απλά να διασώσουν τα αρχαία παραδοσιακά κείμενα που είχαν επιβιώσει μέχρι τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Τα αντέγραψαν με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια, τα ταξινόμησαν και δημιούργησαν ένα οργανωμένο αρχείο που θα μπορούσε να αντέξει στο χρόνο. Μάλιστα για την ανάγνωση των κειμένων δημιούργησαν από την αρχή ένα φωνητικό σύστημα με τελείες και γραμμές, κάτι πρωτόγνωρο για την εποχή εκείνη. Χάρη όμως σε αυτήν την χρονοβόρα και οργανωμένη ενασχόληση τους σήμερα μπορούμε να έχουμε ένα τόσο μεγάλο αρχείο με ακριβή αντίγραφα κειμένων, κειμένων που χρονολογούνται από τον 2ο μ.Χ. αιώνα και έπειτα.

Η σκέψη για την καταγραφή των αρχαίων παραδοσιακών κειμένων υπήρχε και πριν τον 6ο αιώνα μ.Χ. αλλά πυροδοτήθηκε τότε εξαιτίας κάποιων γεγονότων. Από την μια ήταν η καταστολή κάθε εθνικής επανάστασης το 135 μ.Χ., και από την άλλη η καταστροφή της Ιερουσαλήμ, και μαζί του δεύτερου Ναού της, το 70 μ.Χ.. Η καταγραφή περιελάμβανε πρωτότυπα κείμενα όχι παλαιότερα από τον 2ο μ.Χ. αιώνα, γεγονός που δημιουργεί αμφιβολίες για την γνησιότητα των κειμένων μιας και μέχρι τότε τα αρχικά κείμενα είχαν περάσει από την πένα της υποκειμενικότητας αρκετών αντιγραφέων..

Η Γέννηση των τριών θρυλικών Βιβλίων, Μασσόρα, Μίσνα και Ταλμούδ.

Εντούτοις το έργο των Μασσοριτών μόνο θετικό μπορεί να θεωρηθεί για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω. Αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής ήταν τρία αρχεία.. Η Μασσόρα που αποτελούσε καταγραφή των βιβλικών κειμένων της Παλαιάς Διαθήκης, με τρόπο όμως εκλεκτικό που δημιουργεί τις προαναφερθέντες αμφιβολίες.. Η Μίσνα που αποτελούσε μεταφορά των προφορικών ερμηνειών του Μωσαϊκού Νόμου σε χειρόγραφα. Και τέλος, όσο περίεργο και να ακούγεται, το Ταλμούδ. Αποτελούσε μια πλήρης καταγραφή, χωρίς εδώ οι Μασσορίτες να φανούν εκλεκτικοί, όλων των έργων που το Ιουδαϊκό πνεύμα του Μεσαίωνα είχε παρουσιάσει..

Ποιος από τους Μασσορίτες θα πίστευε ότι μετά από χιλιάδες χρόνια το έργο τους θα αποτελεί σημείο αναφοράς για τόσους ανθρώπους; Με το Μίσνα έδωσαν στους μελετητές της Ιστορίας την ευκαιρία να μάθουν από πρώτο χέρι τον Μωσαϊκό Νόμο, καθώς επίσης και τον τρόπο που αυτός εφαρμοζόταν στην καθημερινότητα ενός λαού. Το Ταλμούδ δεν χρειάζεται συστάσεις, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και σημείο αναφοράς για εκατομμύρια ανθρώπους. Ακόμα και σήμερα φαντάζει σύγχρονο μεταφέροντας ιδέες και σκέψεις που υπό άλλες συνθήκες θα "γεννιόνταν" στις μέρες μας. Τέλος η Μασσόρα, ίσως το πιο άγνωστο από τα τρία διαμάντια των Μασσοριτών, αποτελεί τον πυρήνα και ακρογωνιαίο λίθο των μεγαλύτερων σήμερα θρησκειών στον πλανήτη. Η σιγή που επικρατεί γύρω από την άμεση σχέση που έχει αυτό με τον Χριστιανισμό και τον Ιουδαϊσμό, μόνο υποψίες μπορεί να προκαλέσει. Όπως και να έχει, θετικό ή αρνητικό, καταλήγει σήμερα το βιβλίο αυτό να παίζει ενεργό ρόλο στην μελλοντική ιστορία του πλανήτη.

Οι άγνωστοι προφήτες και συγγραφείς της Βίβλου..

Όλα τα κείμενα της Βίβλου φέρουν το όνομα του συγγραφέα τους. Ή τουλάχιστον το όνομα του αρχικού τους συγγραφέα μιας και όπως αποδεικνύεται δεν αποτελούν έργο μόνο του ιδίου, αλλά υπέστησαν κατά καιρούς �βελτιώσεις� από αρκετούς ανώνυμους συντάκτες..

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το βιβλίο του προφήτη Ησαϊα, μικρό κομμάτι του οποίου ανήκει πραγματικά στον ίδιο. Μέρος των κειμένων του (από το κεφάλαιο Μ� έως το ΝΕ�) ανήκουν σε κάποιον άγνωστο προφήτη. Τα πρόσθεσε γύρω στο 540 π.Χ. με σκοπό να δώσει κουράγιο στον εξόριστο τότε λαό. Σε άγνωστο προφήτη ανήκουν επίσης και τα κεφάλαια ΝΣΤ� έως ΞΣΤ�, τα οποία γράφτηκαν μετά την επιστροφή του λαού από την εξορία της Βαβυλώνας. Το 5ο αιώνα π.Χ. παίρνει πλέον το κείμενο την σημερινή του μορφή, και η όλη σύνθεση γίνεται επίσης από έναν άγνωστο συγγραφέα.. Πόσοι ακόμα «ανώνυμοι» εμπλέκονται στην συγγραφή αυτού του κειμένου; Κατά πολλούς μελετητές, όπως ο κ. Μάριος Βερέττας, το ενδεχόμενο αυτό δεν αποκλείεται. Αντιθέτως θεωρείτε πολύ πιθανό..

Το παραπάνω φαινόμενο, της παραποίησης του αρχικού κειμένου από ανώνυμους συγγραφείς ανά τους αιώνες, συναντάτε σε αρκετά κείμενα του κώδικα της Παλαιάς Διαθήκης.. Το βιβλίο του Ιερεμία χαρακτηρίζεται από πλήθος ασυναρτησίες, τόσο χρονολογικά όσο και ιστορικά, κάτι που δείχνει την επέμβαση που έχει υποστεί από μεταγενέστερο συντάκτη, ο οποίος και πρόσθεσε πολλά τετελεσμένα γεγονότα ως προφητείες. Ανάλογες «προσθήκες» υπάρχουν και στα βιβλία των δώδεκα Μικρών Προφητών κ.λ.π..

Γνωρίζοντας πλέον την πορεία που ακολούθησαν τα θεόπνευστα κείμενα, πόσο σίγουροι μπορούμε να είμαστε για το μήνυμα του Θεού; Το μήνυμα αυτό περνώντας μέσα από την υποκειμενικότητα του εκάστοτε αντιγραφέα, την λογοκρισία του εκάστοτε ιερατείου, την λογική της εκάστοτε εποχής πόσο πλησιάζει την πραγματική γνώση που θέλησε να μας μεταφέρει ο Θεός; Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και το ότι όσοι συγκέντρωσαν τα βιβλικά κείμενα δεν ήταν εκλεκτικοί ως προς την θεϊκή τους προέλευση, αλλά σημαντικότερο ρόλο έπαιξε η τύχη, αφού δεν ισχυρίζονται καν ότι είχαν τα κριτήρια να ξεχωρίσουν την φαντασία από την θεϊκή αλήθεια. Έχοντας υπόψη όλα αυτά, τι πιθανότητες έχουμε πλέον να έρθουμε σε επαφή με τα μηνύματα του Θεού;

Οι "Εξαπλές" του Ωριγένη.. Φως μες στο σκοτάδι της ανθρώπινης παραποίησης του Θεϊκού μηνύματος..

Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα δικαιολογημένης δυσπιστίας και αμφιβολίας, υπάρχει ένα φωτεινό παράδειγμα αρχαίας έρευνας που μπορεί να μας δώσει ελπίδα.. Ο Μεγάλος Ωριγένης, ένας από τους σημαντικότερους μελετητές της εποχής εκείνης, μας χάρισε τις περίφημες "Εξαπλές" του. Αλλά τι είναι οι "Εξαπλές" του Ωριγένη που μπορούν να μας δώσουν ελπίδα στην αναζήτηση του πραγματικού μηνύματος του Θεού; Ο μεγάλος αυτός μελετητής ακολούθησε την ερευνητική μέθοδο της άμεσης αντιπαραβολής. Χάραξε έξι στήλες (εφτά ή οκτώ σε ορισμένες περιπτώσεις) και τοποθέτησε δίπλα όλες τις γνωστές και πιο αποδεκτές "εκδόσεις" του θεϊκού κειμένου. Έτσι στην πρώτη τοποθέτησε το εβραϊκό κείμενο με την μορφή που πήρε τον 2ο μ.Χ. αιώνα, στην δεύτερη μια μετάφραση του στα ελληνικά προς διευκόλυνση όσων δεν γνώριζαν την εβραϊκή γλώσσα, στην τρίτη την μετάφραση του Ακύλα, στην τέταρτη αυτή του Σύμμαχου, στην πέμπτη αυτή των Ο' και στην έκτη του Θεοδόσιου. Τα συμπεράσματα που έβγαλε είναι πραγματικά πολύ χρήσιμα για τον σημερινό ερευνητή που πολύ εύκολα νιώθει χαμένος μέσα στον κυκεώνα των διαφορετικών "εκδόσεων".

Βλέποντας πλέον ποια κείμενα ήταν αυτά που συμπεριλήφθηκαν στην Παλαιά Διαθήκη και στην συνέχεια στην Βίβλο, βλέποντας την έλλειψη κριτηρίων για την επιλογή τους, την τυχαιότητα της εποχής που "αποφάσισε" αυθαίρετα για τα "πιστεύω" του ανθρώπου σήμερα, μόνο αμφιβολία μπορεί να γεννηθεί. Μια αμφιβολία που κανείς δεν φαίνεται να μπορεί με γνώσεις να την απομακρύνει. ’ραγε είναι δίκαιος και ο χαρακτηρισμός των απόκρυφων κειμένων ως "αιρετικά"; Ως προς ποια πεποίθηση και ως προς ποιο δόγμα είναι τα κείμενα αυτά έξω από την Βίβλο; Ως προς την τυχαιότητα της επιλογής των κειμένων; Ως προς την παντελή έλλειψη κριτηρίων που να διαχωρίζουν την ανθρώπινη φαντασία από την θεϊκή γνώση, την απάτη από την αλήθεια; Ως προς αυτά είναι "αιρετικά"; Θέλω να πιστεύω πως όχι, πως η Εκκλησία δεν συμμετείχε στην παραποίηση του αρχικού θεόπνευστου δόγματος του Χριστιανισμού.. Ότι δεν ήταν συνεργός στην εκ των συμπερασμάτων απώλειας της Γνώσης μέσα από τα χέρια μας, ύστερα μάλιστα και από απόφαση του Θεού να την γνωρίσουμε..

Μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα παραποιήσεων, αλληλοαναιρούμενων μεταφράσεων και ανακριβειών, ο άνθρωπος(ως τραγικό πρόσωπο) μοιάζει πρωταγωνιστής σε αρχαιοελληνική τραγωδία. Και αυτό, μιας και η ειρωνεία της παράφρασης του Θεϊκού μηνύματος, φέρνει το μήνυμα τόσο κοντά στον άνθρωπο, αλλά η αμφιβολία της γνησιότητας του δεν τον αφήνει να το αγγίξει..

Τα απόκρυφα κείμενα και Ευαγγέλια, τα λεγόμενα και έξω-βιβλικά..

Τα λεγόμενα απόκρυφα, κείμενα και Ευαγγέλια, θα μπορούσαν, με μια δόση υπερβολής, να θεωρηθούν αμέτρητα.. Κανένα από τα κείμενα αυτά δεν ήταν γνωστό την εποχή που τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης καταγράφονταν ώστε να γίνουν το Ένα Βιβλίο της Γνώσης του Θεού. ’ραγε, αν αυτά ήταν τότε γνωστά, μήπως θα ήταν και μέρος της Βίβλου σήμερα; Από την άλλη, αν κάποια από τα σημερινά βιβλικά κείμενα δεν είχαν μέχρι την εποχή εκείνη βρεθεί, μήπως θα έλειπαν και από την Βίβλο; Είναι ειλικρινείς και τόσο σημαντικές οι διαφορές στο νόημα αυτών των κειμένων που να τα κρατάει έξω από το Βιβλίο της Γνώσης του Χριστιανισμού; Ή μήπως είναι αφορμές, ώστε να μην γίνουν αλλαγές τώρα στη σύσταση του αρχικού κειμένου και αμφισβητηθεί η γνησιότητα της Βίβλου; Πόσο "αιρετικά" είναι τελικά τα κείμενα αυτά;

Η ενδεχόμενη πλάνη της απομάκρυνσης από την Βίβλο "Του Βιβλίου του Ενώχ"..

Το πιο γνωστό, διαδεδομένο απόκρυφο και "αιρετικό" κείμενο είναι αυτό που έγραψε ο θρυλικός Ενώχ. Για πολλούς σύγχρονους μελετητές, αλλά κυρίως για μυστικιστές, ο Ενώχ αποτελεί ένα και το αυτό με τον Ερμή τον Τρισμέγιστο, τον Θωθ ή Θεύθ για του Αιγυπτίους, τον Ζωροάστρη για τους Πέρσες, τον Προμηθέα ή Ορφέα για τους Έλληνες κ.λ.π.. Δηλαδή αποτελεί τον Ένα μυημένο, σοφό στον οποίο δίνεται η τέχνη, η επιστήμη, η αλήθεια ώστε να την κάνει κατανοητή στους ανθρώπους. ’λλωστε Ενώχ στα εβραϊκά σημαίνει Εκπαιδευτής, Μύστης..

Σύμφωνα λοιπόν με τα απόκρυφα κείμενα που έγραψε, τηρεί όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις ώστε το έργο του να θεωρηθεί θεόπνευστο. Ο άγγελος Ουριήλ τον πήρε μαζί του στον ουρανό, χαρακτηριστικά αναφέρεται στο 79ο κεφάλαιο του βιβλίου του "και λέει ο άγγελος Ουριήλ "Ιδού, Ενώχ, σου έδειξα όλα τα πράγματα και σου τα απεκάλυψα όλα. Βλέπεις τον ήλιο, την σελήνη και τους αγγέλους, οίτινες κατευθύνουν τους αστέρας του Ουρανού εις όλας των τας ενέργεας, τα εποχάς και την τροχιάντων κ.λ.π...".

Ο Θεός λοιπόν του μίλησε μέσω των Αγγέλων του. Το βιβλίο του είναι τόσο θεόπνευστο όσο είναι και τα υπόλοιπα βιβλικά κείμενα. Γιατί επομένως θεωρείτε έξω-βιβλικό; Η απάντηση αν και αρχικά θεωρείτε απόλυτα λογική, εντούτοις με λίγη μελέτη διακρίνεται η παρερμηνεία του κειμένου με αποτέλεσμα την παρεξήγηση. Μάλιστα δημιουργείται και η αμφιβολία πως είναι δυνατόν μια γλωσσική παρερμηνεία να κρατάει ένα θεόπνευστο κείμενο εκτός της Βίβλου..

Το �αιρετικό� χωρίο στο Βιβλίο του Ενώχ..

Το "αιρετικό" και πλάνο χωρίο του Βιβλίου του Ενώχ λέει, λοιπόν, ότι οι άγγελοι ("Ελωϊμ" στο πρωτότυπο) ενώθηκαν με τις θυγατέρες των ανθρώπων και εκ της ενώσεως αυτής γεννήθηκαν οι Γίγαντες. Ερμηνεία που όντως κάνει το κείμενο αιρετικό ως προ το περιεχόμενο της Βίβλου. Αν ανατρέξουμε όμως στην Εβραϊκή γλώσσα αναζητώντας την ερμηνεία της λέξης "Ελωϊμ" θα δούμε ότι σημαίνει "’γγελοι, ή υιοί του Θεού, ή άνθρωποι μιας εξόχους αρετής, ή άρχοντες, κ.λ.π.". Με μια πρωτοφανή και ύποπτη αφέλεια, οι διερμηνείς της Χριστιανικής Εκκλησίας ταύτισαν αυθαίρετα την λέξη "Ελωϊμ" με την λέξη άγγελοι. Και αυτό δίχως να αναφέρουν καν την ύπαρξη άλλων ερμηνειών. Στο συγκεκριμένο χωρίο είναι εύκολα κατανοητό, και σ' αυτό συμφωνούν πολλοί ερευνητές των εβραϊκών κειμένων, ότι γίνεται αναφορά για την ερωτική ένωση ανθρώπων μιας εξόχους αρετής(αγνών και πεφωτισμένων πιστών) του Θεού με τις θυγατέρες των ανθρώπων.. Η αμαρτία δηλαδή των δίκαιων και ενάρετων, που έως τότε ακολουθούσαν πιστά τις εντολές του Θεού, και παρασύρθηκαν από τον πειρασμό..

Είναι ικανή μια τόσο παιδική και αφελής παρεξήγηση να κρατάει εκτός Βίβλου τα κείμενα του Ενώχ; Και γιατί, εφ' όσον αρχικά υπέπεσαν δίχως θέληση σε αυτό το λάθος, τώρα δεν αναθεωρούν τις απόψεις τους; Ειλικρινά, δεν θέλω να πιστεύω ότι πάνω από την γνησιότητα του μηνύματος του Θεού τοποθετούν την φήμη και την αλάνθαστη κρίση του Ιερατείου της Χριστιανικής Εκκλησίας. Γιατί τότε συνεχίζουν να το αποκαλούν απόκρυφο..;

Τα υπόλοιπα απόκρυφα κείμενα..

Το Βιβλίο του Ενώχ δεν είναι το μόνο που αντιμετωπίζεται κατ' αυτόν τον τρόπο. Διάλεξα σε αυτό να κάνω αναφορά γιατί αποτελεί το πιο γνωστό ανάμεσα στα απόκρυφα κείμενα.. Υπάρχει όμως πλήθος άλλων τέτοιων περιπτώσεων, τόσο από την Παλαιά όσο και από την Καινή Διαθήκη. Εκτός του Βιβλίου του Ενώχ, ευρύτερα γνωστά είναι και τα «Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας» με ένα πραγματικά πολύ ενδιαφέρον συμπλήρωμα του βιβλικού κειμένου "Γένεση". Μέσα από τα Χειρόγραφα αυτά, που βρέθηκαν πριν από περίπου 60 χρόνια, στο βάντι Κουμράν στη βορειοδυτική ακτή της Νεκρής Θάλασσας, αποδεικνύεται και η ομοιότητα της Μασσόρας με τα αρχικά βιβλικά κείμενα. Και αυτό διότι φαίνεται ότι τα τωρινά αντίγραφα των βιβλικών κειμένων έχουν μείνει σχεδόν ίδια με τα αρχικά.. Αποδεικνύει λοιπόν την γνησιότητα των Βιβλικών κειμένων ένα εξω-βιβλικό κείμενο;

Επίσης υπάρχει ένας μακρύς κατάλογος κειμένων που θεωρήθηκαν "αιρετικά" και έμειναν εκτός Βίβλου.

Από την Παλαιά Διαθήκη λοιπόν απόκρυφα θεωρούνται τα βιβλία : Έσδρας Α' (9 κεφάλαια), Τωβίτ (14 κεφάλαια), Ιουδίθ(16 κεφάλαια), Εσθήρ(αρκετά εκ των κεφαλαίων), Σοφία Σολομώντος(19 κεφάλαια), Σοφία, Σειράχ(51),Βαρούχ(5), Α' Μακκαβαίων(16), Β' Μακκαβαίων(15), Γ' Μακκαβαίων(7), Επιστολή Ιερεμίου(1), Δ' Μακκαβαίων(18), κ.λ.π..

Από την Καινή Διαθήκη έμειναν έξω περί των 50 απόκρυφων και "αιρετικών" Ευαγγελίων, είναι το Ευαγγέλιο κατά τους Εβραίους, το Ευαγγέλιο κατά Πέτρον, το Ευαγγέλιο κατά Κήρινθον, το Ευαγγέλιο κατά τους Αιγυπτίους, το Ευαγγέλιο κατά τους Δώδεκα Αποστόλων, το Ευαγγέλιο κατά Βαρθολομαίον, το Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου, το Ευαγγέλιο του Θωμά κ.λ.π..

Παίρνοντας το πρωτοφανές παράδειγμα της ύποπτης αντιμετώπισης του Βιβλίου του Ενώχ, αναρωτιόμαστε και για την αντιμετώπιση που είχαν και τα υπόλοιπα "απόκρυφα" κείμενα.. Υπάρχει όντως παιδική αφέλεια ή είναι κάτι πιο βαθύ; Είναι όντως το νόημα των κειμένων αυτών αποτέλεσμα της ανθρώπινης φαντασίας ή αποτελούν θύμα ενός Ιερατείου; Και επαναλαμβάνοντας εσκεμμένα ένα ερώτημα που έχω ήδη θέσει παραπάνω.. Τελικά, πόσο "αιρετικά" είναι τα απόκρυφα κείμενα;

Επίλογος

Ξεκινώντας την μελέτη για το άρθρο αυτό είχα στο μυαλό μου τον τίτλο "Η ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης". Στην πορεία όμως, καθώς έπεφτα σε όλο και περισσότερα ιστορικά στοιχεία που προκαλούσαν δικαιολογημένες απορίες, κατέληγα σε κάτι διαφορετικό, σε ερωτήσεις που διαδέχονταν η μία την άλλη.. Πόσο ακριβή και γνήσια θα μπορούσε να ήταν η μεταφορά, ανά τους αιώνες, οποιουδήποτε μηνύματος; Από που πηγάζει αυτή η σιγουριά της Χριστιανικής πίστης, ότι όντως το κείμενο που έχουμε στα χέρια μας είναι ίδιο με το θεϊκό μήνυμα;

Αλλά ας συνοψίσουμε βλέποντας επιγραμματικά τα ιστορικά στοιχεία και τις αμφιβολίες που αυτά γεννούν..

Η πολύ-γλωσσότητα του πρωτότυπου κειμένου γεννάει την αρχική αμφιβολία της μετάφρασης των κειμένων. Η αμφιβολία αυτή εκφράστηκε και εκείνη την εποχή, μέσω της αμφισβήτησης των πολυάριθμων συλλογικών μεταφράσεων, κάτι που την ενίσχυσε. Στην πορεία της αναζήτησης μας ανακαλύψαμε ότι ακόμα και οι μεταφράσεις αυτές δεν στηρίχτηκαν στα πρωτότυπα κείμενα, αλλά σε αμφιλεγόμενα αντίγραφα αυτών.

Επίσης μάθαμε ποιοι αποφάσισαν στην πραγματικότητα για το ποια κείμενα θα αποτελέσουν την Παλαιά Διαθήκη, που δεν ήταν παρά η Τύχη. Αυτοί που τα συνέλλεξαν δεν ήταν επιφορτισμένοι με αυτό το καθήκον από τον Θεό, αλλά από την ανάγκη καταγραφής αρχαίων, διάφορων, κειμένων με σκοπό την διάσωση τους. Δεν υποστήριξαν ποτέ ότι είχαν τα κριτήρια να διαχωρίσουν τα θεόπνευστα κείμενα από τα πλαστά, ούτε αυτός ήταν ο σκοπός τους. Μέσα σε όλα τα παραπάνω υπάρχει και η ανωνυμία ορισμένων συγγραφέων της Παλαιάς Διαθήκης καθώς και διάφορες προσθήκες από αγνώστους στα αρχικά κείμενα.. Τέλος ήρθαμε αντιμέτωποι με το πρωτοφανές παράδειγμα, αυθαίρετης αξιολόγησης, του Βιβλίου του Ενώχ ως "αιρετικό". Κάτι που μας γέννησε αμφιβολίες για το κατά πόσο "αιρετικά" είναι τελικά και τα υπόλοιπα απόκρυφα κείμενα και Ευαγγέλια..

Όλα τα παραπάνω μας οδηγούν σε ένα, κατά πολύ, βαθύτερο και ουσιαστικό ερώτημα. Ποια κείμενα τελικά θα έπρεπε να είναι μέσα στη Βίβλο, που δεν είναι τώρα; Ποια βιβλικά κείμενα συμπεριλήφθηκαν σε αυτήν, δίχως να είναι θεόπνευστα; Πόσο πιστά μεταφέρθηκε το ήδη αμφιλεγόμενο μήνυμα ανά τους αιώνες, μέσα από μεταφράσεις, αντιγραφές και ερμηνείες; Είναι κοντά στο αρχικό θεόσταλτο μήνυμα τα όσα πιστεύουμε;

Και η αναζήτηση αυτή αποδεικνύεται κυκλική , μιας και μας οδηγεί στον τίτλο αυτής της μελέτης.. "Πόσο Θεόπνευστο τελικά, είναι το κείμενο που έχουμε σήμερα;"