Τετάρτη 5 Αυγούστου 2009

ΟΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΛΑΟΙ

map-Asia.jpg (32277 bytes)

Α. Στη Μεσοποταμία, μια πολύ εύφορη χώρα, όπως φαίνεται από τις εκτεταμένες πεδιάδες, όπως βλέπουμε στον παρακάτω χάρτη, που ποτίζονται από τους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη, έζησαν από πολύ νωρίς λαοί που ανέπτυξαν σημαντικότατους πολιτισμούς...

mapMesopot.jpg (40928 bytes) όπως οι Σουμέριοι στη νότια Μεσοποταμία, πριν από το 3000 π.Χ. Ο πολιτισμός τους θεωρείται ο αρχαιότερος του κόσμου.

Aνάμεσα στις πόλεις ξεσπούσαν συχνοί πόλεμοι και στο τέλος υποτάχθηκαν στους εισβολείς από την αραβική περιοχή, αριστερά στο χάρτη. Οι εισβολείς ήταν λαοί σημιτικής καταγωγής, όπως οι Ασσύριοι.

Οι σημαντικότερες πόλεις των Σουμερίων η Ουρ, η Ουρούκ και βορειότερα η Νινευή που ίδρυσαν οι Ασσύριοι. ΗΒαβυλώνα πρωτεύουσα της Μεσοποταμίας κατά την εποχή του μεγάλου σημίτη βασιλιά Χαμμουραμπί.

Ο πολιτισμός των λαών της Μεσοποταμίας

Πολυθεϊστική ήταν η θρησκεία των λαών αυτών και οι ναοί χτίζονταν σε πολύ ψηλούς πύργους τους ονομαζόμενους "ζιγκουράτ"

img1-zigurat.gif (18886 bytes) sxed-zigur.jpg (14038 bytes) εκτός από ναός το ζιγκουράτ ήταν διοικητήριο, θησαυροφυλάκιο, αποθήκη εμπορευμάτων κ.α.

soumer-deus.jpg (14949 bytes) αριστερά: πτηνόμορφος θεός των Σουμερίων

και κάτω ο "Χάμπαμπα" ή "Χουάουα" με πρόσωπο που θυμίζει τα έντερα (έμπνευση από τα σφάγια των θυσιών) lwf22-hababa.jpg (56474 bytes) δεξιά η θεά Ιστάρ lwf23-Istar.jpg (43673 bytes)

Θρησκευτική πίστη είναι ότι ο Θεός τιμωρεί τους αμαρτωλούς και αφηγούνται στα επικά τους ποιήματα, όπως το μεγάλο"έπος του Γκιλγκαμές", το μύθο του Κατακλυσμού.

Κύρια θρησκευτική αντίληψη είναι ότι η "μοίρα" των ανθρώπων εξαρτάται από την κίνηση ή τη θέση των αστέρων στον ουρανό κατά τη γέννησή τους. Έτσι αναπτύχθηκε η αστρολογία και στη συνέχεια η αστρονομία από τους ιερείς που ονομάζονταν "μάγοι".

Άλλες επιστήμες που καλλιέργησαν: γεωμετρία, αριθμητική.

Οι Βαβυλώνιοι διαίρεσαν τον κύκλο σε 360ο και την ώρα σε 60΄.sclock_run_backwards.gif (23273 bytes)

Επινόησαν τον τροχό που χρησιμοποίησαν σε πολλές εφαρμογές...

Η νομοθεσία του Χαμμουραμπί έμεινε ονομαστή στην ιστορία.

Η γραφή

Οι Σουμέριοι επινόησαν τη σφηνοειδή γραφή, αποτυπώνοντας με ανάλογου σχήματος εργαλείο τα γράμματά τους σε πήλινες πινακίδες.

lwf18-sfinoeidis.jpg (49094 bytes) : δείγμα σφηνοειδών γραμμάτων

lwf19-pinakida-sfinoeid.jpg (84580 bytes) lwf20-pinak-sfin.jpg (63888 bytes) map-Babylon.jpg (31550 bytes) : πήλινη πινακίδα με σφηνοειδή επιγραφή και σχεδιάγραμμα που αποτελεί ένα είδος χάρτη δείχνοντας τη θέση της Βαβυλώνας.

γλυπτική και αγγειοπλαστική

lwf24-sol.jpg (50763 bytes)

Η απελευθέρωση του θεού Ήλιου: από κυλινδρική σφραγίδα

Η σφραγιδογλυφία και γενικά η μικροτεχνία αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα από τους λαούς της Μεσοποταμίας.

lwf25-Gilg.jpg (51355 bytes) : δύο πρόσωπα σκοτώνουν γίγαντα

lwf21-bird.jpg (65674 bytes) : το μυθικό πουλί Άνζου (3η χιλιετηρίδα π.Χ.)

img2.gif (13899 bytes) img1-pot.gif (4731 bytes) img0doxeio-zograf.gif (14925 bytes) : δείγματα αγγειοπλαστικής

κοσμήματα: img5.gif (13776 bytes) img2-daktylidi.gif (13025 bytes) img0mesop-kosmima.gif (14749 bytes)



map-Iran.jpg (23178 bytes)

Το Πυθαγόρειο Θεώρημα σε σφηνοειδή γραφή
(Το Πυθαγόρειο Θεώρημα σε σφηνοειδή γραφή)

Ο χαμένος πολιτισμός των ΣουμερίωνΜια από τις κυριότερες εστίες του ανθρώπινου πολιτισμού, η Σουμερία, βρίσκεται στις μέρες μας σε εμπόλεμη κατάσταση. Εντοπίζεται μεταξύ των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη, στη χώρα που έγινε αργότερα γνωστή ως Βαβυλωνία και σήμερα ταυτίζεται με το νότιο Ιράκ. Εκεί ακριβώς έκανε τα πρώτα του βήματα και αναπτύχθηκε, ο αρχαιότερος γνωστός πολιτισμός. Στους Σουμέριους, οι οποίοι κατοικούσαν στο νότιο τμήμα της Μεσοποταμίας, οφείλεται η συγκρότηση των αρχαιότερων πόλεων στον κόσμο, καθώς και των αρχαιότερων πολιτειακών δομών αστικής μορφής όπως η πόλη-κράτος. Οι πρώτες αυτές πόλεις στη χώρα των Σουμερίων και εν συνεχεία, των Ακκαδίων διέθεταν όλα εκείνα τα αστικά χαρακτηριστικά που, ακόμη και σήμερα, θεωρούνται τυπικά στοιχεία της έννοιας της πόλης.

εν λόγω αστική ακμή των Σουμερίων μεταμόρφωσε τη χώρα τους σε πολιτιστικό κέντρο, με επιρροές που ξεπερνούσαν τα σύνορά της και έφταναν σε περιοχές όπου κατοικούσαν διαφορετικές φυλές και λαοί. Αυτή η πληθυσμιακή ποικιλία είχε αντίκτυπο και στον καλλιτεχνικό τομέα, πρωτίστως στη γλυπτική, όπως γίνεται καταφανής στα αρχαιολογικά ευρήματα. Χάρη, όμως, στην ευρεία γεωγραφική και εθνολογική απήχηση προέκυψε και το όνομα πολιτισμός της Μεσοποταμίας και όχι των Σουμερίων. Αυτό, βεβαίως, μπορεί να τους επισκίασε, ωστόσο, δεν τους στερεί τις αφετηρίες ούτε το βασικό μερίδιο που δικαιούνται οι Σουμέριοι στις καινοτομίες και τις εξελίξεις.

Εφεύρεση της γραφής:

την προϊστορική Μεσοποταμία των Σουμερίων - γράφει στην εισαγωγή του τόμου ο Παόλο Ματίε - συναντάμε, για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, το σημαντικότερο, ίσως, επίτευγμα του ανθρώπινου πολιτισμού: τη γραφή. Η σφηνοειδής γραφή των Σουμερίων, αυτό το εκπληκτικό εργαλείο πνευματικής και υλικής προόδου, εφευρέθηκε, σχεδόν με κάθε βεβαιότητα, υπό την πίεση των οικονομικών και κοινωνικών απαιτήσεων, διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στη διοίκηση της αστικής κοινωνίας. Τα πρώτα κείμενα στην ιστορία της ανθρωπότητας, τα οποία ανακαλύφθηκαν στη μητρόπολη των Σουμερίων, την Ουρούκ, είναι κείμενα οικονομικού και διοικητικού χαρακτήρα.

σφηνοειδής γραφή υιοθετήθηκε, στη συνέχεια, από λαούς της Εγγύς Ανατολής, για να αποδώσει τις πιο διαφορετικές μεταξύ τους γλώσσες, από τη σουμερική (για την οποία δημιουργήθηκε αρχικά) έως την ακκαδική και από τη χουρριτική έως τη χεττική. Η ευρύτατη αυτή χρήση της γλώσσας διατήρησε σε υψηλό επίπεδο το γόητρο του μεσοποταμιακού κόσμου, αλλά και τη δόξα της Βαβυλώνας, του "σιμητικού κληρονόμου" του αρχαιότερου πολιτισμού, των Σουμερίων.

ίναι πολύ πιθανόν ότι, λόγω της γοητείας που ασκούσε ο πολιτισμός της Μεσοποταμίας ακόμα και στα πιο προοδευτικά μυαλά του κλασικού κόσμου, ο Μέγας Αλέξανδρος επέλεξε ως δική του πρωτεύουσα, όχι μια από τις πολλές νέες πόλεις που ίδρυσε στην Ασία ή στην Αφρική, αλλά τη Βαβυλώνα, η οποία, στις μέρες του, ήταν ακόμα μια τεράστια πόλη έκτασης περίπου 1.000 στρεμμάτων που υποδεχόταν ανθρώπους από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας, αδιάψευστο στοιχείο της οικουμενικότητας της νέας έδρας του μεγάλου Μακεδόνα.

Τα χαμένα ίχνη:

αρχαιότερος πολιτισμός των Σουμερίων - συνεχίζει ο Ματίε - παραδόθηκε στη λήθη, χωρίς να αναφέρεται ούτε καν στα κείμενα της Βίβλου. Έτσι, όταν οι Γάλλοι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως τα μνημεία των Σουμερίων, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ο ευρωπαϊκός κόσμος στάθηκε σαστισμένος μπροστά στο χρονικό βάθος αυτού του πολιτισμού και εντυπωσιάστηκε από την τελειότητα των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων, που είχαν δημιουργηθεί στα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ. σε κέντρα όπως τη Λαγκάς ή τη Γκρασού, των οποίων κάθε ίχνος είχε σβηστεί από την ιστορία.

νάλογη αίσθηση δημιουργήθηκε στο δυτικό κόσμο, κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, όταν, κατά τη διάρκεια μιας αρχαιολογικής αποστολής του Πανεπιστημίου της Ρώμης στην Άνω Συρία, στη θέση της αρχαίας Εμπλα, ήρθε στο φως ταυτόχρονα ένας αρχαιότατος αστικός πρωτοσυριακός πολιτισμός, του οποίου τα ίχνη είχαν εντελώς χαθεί, καθώς και μια εξίσου ξεχασμένη σιμητική γλώσσα, η εβλαϊτική, η οποία είχε υιοθετήσει την κλασική σφηνοειδή γραφή των Σουμερίων. Η ανακάλυψη των διάσημων σήμερα Βασιλικών Αρχείων της Εμπλα (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1975), ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Τα πάνω από 17.000 κείμενα ενός κεντρικού αρχείου μιας ισχυρής αρχαϊκής πόλης-κράτους επιβεβαίωσαν ότι η σφηνοειδής γραφή παρέμεινε σε χρήση έως και το 2300 π.Χ. περίπου, στη Συρία, η οποία απείχε πολύ από τη χώρα των Σουμερίων.

ρέπει να σημειωθεί ότι ο τόμος για τον αρχαιότερο αυτόν πολιτισμό προλογίζεται από μια εξέχουσα φυσιογνωμία της τέχνης. Είναι ο Αντρέ Μαρλό που αναλύει διεξοδικά τη γλυπτική των Σουμερίων και δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα της. Από επιστημονικής πλευράς, την εμπεριστατωμένη ανάπτυξη κάθε πτυχής του μεσοποταμιακού πολιτισμού, που ξεκινά από την Προϊστορία και φτάνει μέχρι τον 4ο π.Χ. αι., με την άφιξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ανατολή, αναλαμβάνει και πραγματεύεται με επιστημονική εγκυρότητα ο Αντρέ Παρό. Αναγνωρισμένου κύρους ο Παρό σε διεθνές επίπεδο, δίνει μέσω των καλλιτεχνικών ευρημάτων και μνημείων μια πανοραμική εικόνα του μεσοποταμιακού κόσμου.