H Eλλάδα και τα εθνικά προβλήματα στις παραμονές του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.

Ι. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Άρνηση της Τουρκίας να παραχωρήσει τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, όπως πρόβλεπε το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Θάσος, Λήμνος, Σαμοθράκη). Επιδίωξη αυτονομίας των νησιών υπό τουρκική διοίκηση. Απάθεια Μ. δυνάμεων λόγω οικονομικών συμφερόντων.

Διώξεις Ελλήνων Μ.Ασίας και Ανατ. Θράκης από Νεότουρκους (για εκδικητικούς λόγους, λόγω απώλειας Μακεδονίας και Δυτ. Θράκης)

Η κατάσταση στη Βόρεια Ήπειρο παραμένει συγκεχυμένη διότι:

α) η Ελλάδα εφαρμόζει το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (αποχωρεί ο ελληνικός στρατός από Βόρειο ΄Ηπειρο ως αντάλλαγμα για νησιά Αν.Αιγαίου πλην Ίμβρου, Τενέδου, Καστελόριζου και η Β. Ήπειρος προσαρτάται στο ανεξάρτητο αλβανικό κράτος). Μετριοπαθής πολιτική Βενιζέλου (φόβος για σύμπραξη Τουρκίας-Βουλγαρίας με στόχο την αναθεώρηση της Συνθήκης του Βουκουρεστίου).

β) Οι Έλληνες της Β. Ηπείρου δεν αποδέχονται τη ρύθμιση αυτή και ανακηρύσσουν τη Β.Ήπειρο αυτόνομη (17.2.1914),με προσωρινό πρόεδρο το Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο.

γ) Οι Μ.Δυνάμεις αναγνωρίζουν την αυτονομία της Β. Ηπείρου (συμφωνία Κέρκυρας), αρνούνται όμως να εγγυηθούν την εφαρμογή της.

δ) Προσωρινή ανακατάληψη Β. Ηπείρου από Ελλάδα, λίγο πριν από την έναρξη του Α΄παγκοσμίου πολέμου και Αυλώνας από Ιταλία.

ΙΙ. Αδυναμία Μεγάλων Δυνάμεων για επιβολή των Συνθηκών (Λονδίνου Βουκουρεστίου και Πρωτοκόλλου Φλωρεντίας)

Μεγάλες Δυνάμεις πριν από τον Α΄παγκόσμιο πόλεμο:

α) Αντάντ = Εγκάρδια ή Τριπλή Συνεννόηση (από το γαλλικό entente = συνεννόηση= συνθήκη φιλίας και αμοιβαίας βοήθειας), αποτελούμενη από την Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία.

β) Τριπλή Συμμαχία -Κεντρικές Δυνάμεις: Γερμανία, Αυστρία, Ιταλία, Ουγγαρία.

Λόγοι αδυναμίας επιβολής των Συνθηκών

α) Αδυναμία εξάσκηση πιέσεων πάνω στην Τουρκία λόγω συμφερόντων (από την Τουρκία περνούν οι δρόμοι που οδηγούν στα πετρέλαια και τις αγορές της Εγγύς Ανατολής (Εγγύς ή Μέση Ανατολή =Ιράν, Τουρκία, Ιράκ, Συρία, Λίβανος, Ισραήλ, Ιορδανία, Σ.Αραβία, Υεμένη, Κύπρος, Αίγυπτος, Λιβύη και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κουβέιτ. Μπαχρέιν, Ομάν και Κατάρ) και Άπω Ανατολής (το μέρος της Ασίας ανατολικά της Ινδίας).

β) Συμφέροντα Ιταλίας (προσάρτηση Αλβανίας ως προγεφυρώματος στα Βαλκάνια, επιδίωξη συμμαχίας των Δυτικών Δυνάμεων (της Αντάντ) με Ιταλία και αδυναμία εξάσκησης πιέσεων για το θέμα της Β. Ηπείρου.

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΙ

α) Τριπλή Συμμαχία (1882): Η εκβιομηχανισμένη Γερμανία, η αγροτική Αυστροουγγαρία και η φτωχή Ιταλία

β) Τριπλή συνεννόηση -Ανταντ (1907): Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία

Φαινομενικοί σκοποί συνασπισμών: Διατήρηση της ειρήνης και του status quo

Πραγματικοί σκοποί: Επιθετικές κατακτητικές διαθέσεις

ΕΝΟΠΛΗ ΕΙΡΗΝΗ (1870-1914)

Περίοδος μετά το γαλλογερμανικό πόλεμο ως την έναρξη του πρώτου π.π.

Χαρακτηριστικά:

α) Εξοπλιστικός ανταγωνισμός Μ.Δυνάμεων και πολεμικές προετοιμασίες (Γερμανία, 1910: 761 χιλιάδες στρατός- Γαλλία: 750 χιλιάδες)

β) Ένταση στις σχέσεις των λαών

γ) Μιλιταρισμός: η προσπάθεια των κρατών να αυξήσουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις και να επιβάλουν τη θέλησή τους με τη δύναμη των όπλων.

TA AITIA TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

α) Ο οικονομικός επεκτατισμός και ανταγωνισμός των μεγάλων εκβιομηχανισμένων ευρωπαϊκών κρατών

Στόχοι:

1. Η οικονομική και πολιτική επιρροή στον υπόλοιπο υπανάπτυκτο κόσμο (Ασία -Αφρική)

2. Η αναζήτηση νέων αγορών για τα βιομηχανικά προϊόντα της Ευρώπης

3. Η αναζήτηση νέων πρώτων υλών (π.χ. πετρέλαιο)

4. Οι επενδύσεις μεγάλων εθνικών τραπεζών σε υπανάπτυκτες χώρες (για οικονομικό και πολιτικό έλεγχο). Παραδείγματα: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπου συγκρούονται τα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά κεφάλαια για την κατασκευή σιδηροδρόμου και το Μαρόκο, όπου συγκρούονται τα γαλλικά και γερμανικά συμφέροντα.

β) Η ανατροπή της ισορροπίας δυνάμεων στην Ευρώπη και ο εξοπλιστικός ανταγωνισμός.

(Η μεγάλη στρατιωτική ανάπτυξη της Γερμανίας ανησυχεί Αγγλία και Γαλλία, που εντείνουν τους εξοπλισμούς τους. Η Γαλλία αυξάνει το στρατό της με την καθιέρωση της τριετούς στρατιωτικής θητείας. Στόχος και των δύο πλευρών: η δημιουργία αντίπαλου δέους και η προώθηση επεκτατικής πολιτικής).

γ) Τα αντικρουόμενα συμφέροντα στο χώρο των Βαλκανίων.

Η κατάσταση μεταξύ των δύο συνασπισμών εκτραχύνεται μετά τους βαλκανικούς πολέμους και παρουσιάζεται ως εξής:

1. Η Γερμανία ακολουθεί φιλοτουρκική πολιτική λόγω οικονομικών συμφερόντων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

2. Η Αυστροουγγαρία φοβάται την ισχυροποίηση της Σερβίας, λόγω γειτνίασης με σερβικούς πληθυσμούς νότιων επαρχιών της.

3. Η Ιταλία ανησυχεί για τυχόν ισχυροποίηση της Ελλάδας, η ναυτική δύναμη της οποίας θεωρείται κίνδυνος για την περιοχή Αδριατικής (ζωτικός χώρος).

4. Η Ελλάδα επιθυμεί την εξασφάλιση των βόρειων συνόρων της.

5. Η Σερβία αναζητεί διέξοδο στην Αδριατική,στηριζόμενη στη ρωσική υποστήριξη.

6. Η Βουλγαρία επιθυμεί εδαφική επέκταση.

δ) Το γαλλογερμανικό μίσος μετά τον πόλεμο του 1870 και η επιθυμία των Γάλλων για εκδίκηση (revanche) μετά την απώλεια της Αλσατίας και της Λωραίνης.

ε) Η τάση των υπόδουλων λαών να απελευθερωθούν (Ούγγροι, Τσέχοι, Πολωνοί, Σλάβοι).

στ) Η ανησυχία της Ρωσίας για τη γερμανική διείσδυση στα Βαλκάνια.

ζ) Ο οξύς αγγλογερμανικός ανταγωνισμός στη θάλασσα και στις αποικίες.

η) Ο έντονος εθνικισμός και το μιλιταριστικό πνεύμα της εποχής.

θ) Η δημιουργία συνασπισμών.

ΑΦΟΡΜΗ

Η δολοφονία του διαδόχου του αυστροουγγρικού θρόνου Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου, στο Σεράγιεβο (πρωτεύουσα της Βοσνίας), στις 28 Ιουνίου 1914 από ένα Σέρβο εθνικιστή (το Βόσνιο φοιτητή Γαβρίλο Πρίντσιπ).