Τα ΜΜΕ και η κυβέρνηση

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΙΟΔΡΑ

«Αντιμετωπίζουμε πόλεμο από τα ΜΜΕ» είναι η εύκολη εξήγηση που δίνεται από συνεργάτες του Κ. Καραμανλή για την άσχημη εικόνα που εμφανίζει η κυβέρνηση. Τα «εχθρικά μέσα» λοιπόν είναι η αιτία των δεινών. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί, οι εφημερίδες και τα ραδιόφωνα φταίνε για τις γκάφες, τα προβλήματα συντονισμού (τα οποία παραδέχονται με δημόσιες δηλώσεις τους αρκετά μέλη του υπουργικού συμβουλίου), τα ογκούμενα προβλήματα της ανεργίας και της ακρίβειας. Οχι ότι κάποια θέματα δεν διογκώνονται από τα ΜΜΕ κι ότι δεν υπερτονίζονται δευτερεύουσες πλευρές χάριν εντυπωσιασμού.

Ομως και πριν από τις εκλογές από τη Ν.Δ. ακούγονταν ακριβώς τα ίδια παράπονα για τα «μέσα που είναι εχθρικά απέναντι στον Κ. Καραμανλή και ευνοούν το σύστημα ΠΑΣΟΚ». Αυτό όμως δεν εμπόδισε τη Ν.Δ. να κερδίσει τις εκλογές με 5 μονάδες διαφορά. Αρα στη θεωρία κάπου υπάρχει «λάθος». Και το λάθος είναι η μυθοποίηση της δύναμης των ΜΜΕ. Το δέος που νιώθουν τα στελέχη της Ν.Δ. απέναντί τους που οδηγεί και στην κρυφή ελπίδα ότι αν συγκροτήσουν το δικό τους «επικοινωνιακό σύστημα», θα έχουν δημιουργήσει την πιο σοβαρή προϋπόθεση για την παραμονή τους στην εξουσία.

Είναι όμως απλοϊκή σκέψη ότι τα ΜΜΕ είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας διαμόρφωσης της ανθρώπινης συνείδησης. Αν το ρεπορτάζ για την ακρίβεια γίνεται σε μια χρονική περίοδο που δεν έχουν ανέβει οι τιμές, είναι αναξιόπιστο. Και είναι πολύ εύκολο για τον καταναλωτή να το διαπιστώσει. Αν η κυβέρνηση παράγει έργο και λύνει προβλήματα, ας γράφονται άρθρα για «προβλήματα συντονισμού» και αναποτελεσματικότητα. Η μόνη επίδραση που θα έχουν θα είναι η απαξίωση του αρθρογράφου, αφού αυτά που εισπράττει στην καθημερινή του ζωή ο αναγνώστης έρχονται σε πλήρη αντίθεση μ' αυτά που διαβάζει.

Ο σχηματισμός της γνώμης του πολίτη είναι πολύ πιο σύνθετο ζήτημα απ' όσο νομίζουν οι κυβερνώντες. Η ανθρώπινη συνείδηση καθορίζεται από ποικίλους παράγοντες: Την οικογένεια, το σχολείο, το κοινωνικό περιβάλλον, το χώρο και τις συνθήκες εργασίας, τις πολιτιστικές παραδόσεις, τις διεθνείς επιρροές. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο υπάρχουν πολλά ΜΜΕ και ο καθένας προτιμά αυτό που είναι πιο κοντά στην κουλτούρα του.

Τα ΜΜΕ, από την άλλη, προσπαθούν να ανταποκριθούν στους κανόνες της αγοράς και του «δικού τους κοινού» που έχει επίσης δεδομένο κοινωνικό και πολιτιστικό background. «Μου λένε γιατί παίζω αυτή τη μουσική... Αν ο κόσμος ήθελε κινέζικα μαδριγάλια, δεν θα 'χα απολύτως κανένα πρόβλημα να γεμίσω το πρόγραμμά μου με αυτά» έλεγε χαρακτηριστικά ιδιοκτήτης ραδιοφώνου στις ΗΠΑ. Ενα πρόγραμμα με κινέζικα μαδριγάλια μάλλον δεν θα είχε μεγάλη επιτυχία ούτε στις ΗΠΑ ούτε στην Ελλάδα κι ούτε θα μπορούσε να τα επιβάλει κάποιος ως την αγαπημένη μας μουσική, ας έπαιζε από το πρωί ώς το βράδυ. Μάλλον θα γυρίζαμε το κουμπί για ν' αλλάξουμε σταθμό.

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι υποτιμά κανείς τη δύναμη των μέσων και τη δυνατότητα να εκπέμπουν μηνύματα στους ψηφοφόρους ή παραγνωρίζει ότι δεν είναι απλοί πομποί πληροφοριών, αλλά και πολιτισμού. Γνωστό είναι επίσης ότι ιδιοκτήτες επιχειρούν να παίξουν πολιτικά παιχνίδια. Δεν μπορούν όμως να δημιουργήσουν άλλη πραγματικότητα από αυτή που βιώνει ο πολίτης. Ψεύτικες ειδήσεις το μόνο αποτέλεσμα που έχουν σε μια κοινωνία με ελεύθερο ανταγωνισμό είναι η απαξίωση του μέσου που τις μεταδίδει.

Αν θέλουν στην κυβέρνηση να δουν αλλαγή της εικόνας, ας μην κλείσουν την τηλεόραση, ούτε να πετάξουν στην άκρη τις εφημερίδες. Ας κοιτάξουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη για να δουν τι πρέπει να αλλάξουν για να γίνουν πιο ελκυστικοί. Ας εφαρμόσουν πολιτικές που θα κάνουν τα ρεπορτάζ τα οποία είναι επικριτικά να βρίσκονται σε αναντιστοιχία μ' αυτό που ζει καθημερινά ο κόσμος. Ομως, αυτό που φαίνεται να επιθυμούν κατά βάθος είναι τα ΜΜΕ να προπαγανδίζουν το κυβερνητικό έργο, με κάποιες «πινελιές» κριτικής. Οσο νωρίτερα αντιληφθούν ότι το πρόβλημα είναι η εικόνα τους κι όχι ο καθρέφτης τόσο το καλύτερο για τους ίδιους.