Μémoire du Commissaire du Département de Corcyre (Corfou) Corbigny 1798
Νικόλας Βερνίκος, Καθηγητής Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας - Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Στις 12 Ιουνίου 1797 (24 Prairial 6ου πολιτικού έτους), μια γαλλική στρατιωτική μονάδα με επικεφαλής τον κορσικανό στρατηγό Gentili και υπαρχηγό τον στρατηγό Baudin de la Salcette, αποπλέει από τη Βενετία και δύο εβδομάδες αργότερα, στις 28 Ιουνίου, αποβιβάζεται στη Κέρκυρα. Η γαλλική μεραρχία του Λεβάντε εγκαθίσταται στο νησί και η πολιτική διοίκηση ανατίθεται στον πολίτη Arnault[1]. Επακολουθεί διαμάχη ανάμεσα στους στρατιωτικούς και στον πολιτικό διοικητή ο οποίος, μετά από ένα μήνα συγκυβέρνησης γράφει, στις 29 Ιουλίου 1797, στον Βοναπάρτη ότι μη μπορώντας (ή μη θέλοντας) να επιβληθεί στους στρατιωτικούς παραιτείται.
Ακολουθεί μια κενή περίοδος τριών περίπου μηνών και στις 24 Broodmare VI, (Ομιχλώδης του 6ου χρόνου - 3/14 Νοεμβρίου 1797[2]) ο Βοναπάρτης, με την ιδιότητα του αρχιστράτηγου του στρατού της Ιταλίας, εκδίδει από το στρατηγείο του στο Μιλάνο διαταγή με την οποία διορίζει τον πολίτη Corbigny «κομισάριο παρά τον νομό»,πολιτομερίδιο το έλεγαν τότε, της Κερκύρας.
Στα παρισινά κρατικά αρχεία σώζεται ένα αντίγραφο του διορισμού, αυτού όπως και της επιστολής που, δυο μέρες μετά, έστειλε ο Corbigny, στις 26 Brumaire VI[3], στο Διευθυντήριο στο Παρίσι ζητώντας από το κεντρικό εκτελεστικό όργανο της επαναστατικής Γαλλίας να επικυρώσει την πράξη του Βοναπάρτη.
Ο σύγχρονος ιστορικός Bellaire (1805) μας πληροφορεί ότι ο Corbigny - που κατέπλευσε στην Κέρκυρα με αρκετή αργοπορία στις 10 του μηνός Thermidor - αντικατέστησε στις μέρες που ακολούθησαν τον υπό παραίτηση προκάτοχό του πολίτη Arnault.
Μερικούς μήνες αργότερα, τον Μάιο του 1798 (6 Prairial VI) ο Corbigny, ο οποίος είχε ήδη φύγει από την Κέρκυρα από τον μήνα Ventose, όπως το σημειώνει ο ίδιος, υποβάλλει στη γαλλική κυβέρνηση ένα μνημόνιο σχετικά με τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στα Ιόνια. Το Μνημόνιο περιέχει, κατά κάποιο τρόπο, έναν απολογισμό της κατάσταση των πραγμάτων στα Επτάνησα τους πρώτους μήνες του 1798. Διατυπώνει, όμως παράλληλα, και μια σειρά από προτάσεις για το συνταγματικό μέλλον των νέων αυτών εδαφών της Γαλλίας και για το πώς, κατά τη γνώμη του, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν, οι εξωτερικές σχέσεις, των νησιών με την απέναντί τους ευρισκόμενη τουρκοκρατούμενη χώρα την οποία εξουσιάζει ο Αλή Πασάς.
Συνεχίζοντας την δημοσίευση αρχειακού υλικού που αναφέρεται στην πρώτη περίοδο γαλλοκρατίας στα Επτάνησα παραθέτουμε το ανέκδοτο γαλλικό πρωτότυπο και μια μετάφραση του ανέκδοτου αυτού κειμένου περίληψη του οποίου παρουσιάσαμε προφορικά στο Πανιόνιο Συνέδριο της Ζακύνθου.
ΜΝΗΜΟΝΙΟ
Σχετικό με τα γαλλικά νησιά της Αδριατικής θάλασσας που υποβάλλεται στο Εκτελεστικό Διευθυντήριο (Directoire Exécutif) από τον πολίτη Κορμπινί (Corbigny), c.d. Κομισάριο στον Νομό της Κερκύρας (Κορυφών)
(Μετάφραση Νικόλας Βερνίκος)
Δεν είναι για την τοπογραφία ή για τον πληθυσμό των νησιών αυτών που προέχει τη στιγμή αυτή να ενημερώσουμε το Εκτελεστικό Διευθυντήριο. Οι γεωγράφοι, και πιο συγκεκριμένα ο Busching, μας έδωσαν, σχετικά με (τα θέματα) αυτά, αρκετά ακριβείς λεπτομέρειες: Μένει λοιπόν να εξετάσουμε πολλά άλλα ζητήματα που είναι μεγάλου ενδιαφέροντος για την Γαλλία, και που διευκρινιζόμενα θα μπορέσουν να προσδιορίσουν την εποχή κατά την οποία οι λαοί των νησιών αυτών θα (μπορέσουν) να χαρούν πλήρως των δικαιωμάτων των Γάλλων πολιτών.
Θρησκεία, Ήθη, Εκπαίδευση.
Γεωργία, Βιομηχανία, Εμπόριο.
Δημόσια έσοδα.
Κατάσταση των αποικιών αυτών, αφ' ότου ενώθηκαν με τη Γαλλία.
Νέες σχέσεις που προμηθεύουν στην Γαλλία και η χρησιμότητα τους γι' αυτήν.
Η διακυβέρνηση και η νομοθεσία που θα πρέπει να τους δοθούν.
Τρόποι για να τις φέρουμε στον βαθμό ευημερίας που καλούνται να έχουν βάσει της καταστάσεως της.
Αυτά είναι τα θέματα που πρέπει να εξετάσω στο Μνημόνιο αυτό, και πάνω στα οποία θα προσπαθήσω να δώσω επαρκείς πληροφορίες στο Διευθυντήριο. Μπορεί πάντως (το Διευθυντήριο) να είναι απόλυτα βέβαιο για την ειλικρίνεια εκείνου που του τις παρουσιάζει.
Κεφάλαιο Πρώτο: Θρησκεία, Ήθη, Εκπαίδευση
Η κυριότερη και η πιο προσφιλής δραστηριότης ενός αμόρφωτου λαού είναι η θρησκεία του. Η απόδειξη βρίσκεται στην επιρροή που ασκούσε η χριστιανική θρησκεία, πάνω στους λιγότερο φωτισμένους λαούς. Ποία λοιπόν έπρεπε να είναι η δύναμή της πάνω σε έθνη που η θάλασσα χώρισε από την υπόλοιπη Ευρώπη και που η κυβέρνησή τους κρατούσε συστηματικά σε άγνοια των προόδων που κάθε μέρα επιτελούσε ο ανθρώπινος νους!
Προσθέσετε σ' αυτό, ότι οι Παπάδες, οι γραικοί[4] ιερείς δηλαδή, ζώντας όλοι τους μέσα στην ίδια φτώχια με το ποίμνιο τους, έχοντας το δικαίωμα να παντρευτούν και διάγοντας, στην πλειοψηφία τους, μιαν απλή και πατριαρχική ζωή, έχουν ακόμα περισσότερες δυνατότητες για να πείσουν τα ευκολόπιστα πνεύματα που διευθύνουν.
Η γραικική θρησκεία (που την ασπάζονται σχεδόν όλοι στα νησιά αυτά) δίνει μάλιστα στους ιερείς πολλά δικαιώματα τα οποία η ρωμαϊκή θρησκεία δεν παραχωρεί στους δικούς της (ιερωμένους). Αυτοί είναι, για παράδειγμα, εκείνοι που εκδίδουν τα διαζευκτήρια των γάμων, και που έχουν με τον ίδιο τρόπο πολλές άλλες δικαιοδοσίες της πολιτικής αρχής.
Πρέπει να πιστέψουμε ότι οι ιερείς, τόσο οι Έλληνες (γραικοί) όσο και οι Λατίνοι, δεν είδαν με ευχαρίστηση την άφιξη ενός λαού που δεν αναγνωρίζει και δε δίνει προνόμια σε καμιά θρησκεία, που δεν επιτρέπει σε κανένα κληρικό να αναλάβει θέση στη δημόσια διοίκηση και που προσπαθεί συνεχώς, με την διάδοση των νόμων και με τα φώτα[5] που μεταδίδει, να περιορίσει και ίσως και να εξουδετερώσει τελείως την επιρροή τους. Αυτός είναι λόγος που επιβάλλει την σύνεση ως τον πρώτο και τον πιο απαραίτητο κανόνα συμπεριφοράς για όλους τους δημόσιους λειτουργούς στα νησιά του Λεβάντε.
Η σχέση των ζηλωτών[6] της γραικικής θρησκείας με εκείνους της ρωμαϊκής είναι περίπου 30 προς ένας. Παρόλα αυτά οι Λατίνοι έχουν έναν αρχιεπίσκοπο στην Κέρκυρα (Κορυφούς) και έναν επίσκοπο στη Ζάκυνθο (Ζάντε), ενώ οι Γραικοί δεν διαθέτουν, για όλα μαζί τα νησιά παρά μόνον έναν Πρωτόπαπα, ή επικεφαλή των πρεσβυτέρων, που δεν έχει τις δικαιοδοσίες του επισκόπου. Ο Κάρολος ο Ανδεγαυός ήταν εκείνος που τους πήρε τον τίτλο του αρχιεπισκόπου, στη διάρκεια του δέκατου τρίτου αιώνα, για να τον δώσει στους Λατίνους.
(Οι τελευταίοι) αυτοί, είναι πολύ λίγοι αριθμητικά, ιδίως αφ' ότου οι βενετικές και σκλαβινικές στρατιωτικές μονάδες δεν διαμένουν πια στα νησιά μας. Οι (Λατίνοι) καλόγεροι εγκατέλειψαν τα μοναστήρια τους και επέστρεψαν στην Ιταλία, με τη σειρά του και οι ιερείς θα ήσαν δατεθημένοι να τους μιμηθούν, αν τους εξασφαλίζαμε ένα μικρό βιοπορισμό στον τόπο του αναχωρητηρίου τους. Πρέπει λοιπόν να θεωρήσουμε ότι στα νησιά αυτά η λατινική θρησκεία είναι σχεδόν εξαφανισμένη, ως εκ τούτου η γραικική (θρησκεία) θα αποκτήσει ακόμα περισσότερη επιρροή εφ' όσον θα απαλλαγεί από μιαν αντίπαλη που είχε με το μέρος της την κυβερνητική εξουσία. Δεν αμφιβάλλω πως με δεξιότητα και κυρίως με περίσκεψη θα καταφέρουμε να καταστήσουμε τη θρησκεία αυτή φιλική προς εμάς και ίσως χρήσιμη στην Δημοκρατία (République). το παράδειγμα όμως που θα δώσω στη συνέχεια, αποδεικνύοντας την έκταση και την ισχύ των κληρικών της, θα μας διδάξει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να τους συμπεριφερθούμε.
Η οικογένεια Βούλγαρη της Κερκύρας, είναι κάτοχος του σώματος ενός αγίου που ονομάζεται Σπυρίδων, ο οποίος γεννήθηκε και πέθανε στην Κύπρο, και που, από τότε (το σκήνωμά του), πέρασε στα χέρια των Βουλγάρων, των Τούρκων, και διατηρήθηκε σαν από θαύμα πάντα ανέπαφο στο μέσο των απίστων, για να φτάσει τελικά σε άριστη κατάσταση στην Κέρκυρα. Έκανε πολλά θαύματα, και ειδικότερα ανάγκασε το 1718 τους Τούρκους να σταματήσουν την πολιορκία της πόλης.
Για τις τόσες υπηρεσίες του ανταμείβεται με διαρκείς προσφορές, όχι μόνο από μέρους των κατοίκων των νησιών μας, αλλά από μέρους (των κατοίκων) του Αρχιπελάγους και των γειτονικών ηπειρωτικών (περιοχών). Ο άγιος Σπυρίδων έχει πολλές εορτές κατά την διάρκεια του χρόνου, στις οποίες παρευρίσκεται ένα τεράστιο πλήθος λαού. Τον περιφέρουν εν πομπή στους δρόμους, και οι Βενετοί είχαν την συνήθεια να τον χαιρετούν με τα κανόνια των κάστρων.
Κατά την πρώτη επέτειο του αγίου αυτού που εορτάστηκε μετά την είσοδο των Γάλλων, δεν θεωρήσαμε απαραίτητο να του αποδώσουμε στρατιωτικές τιμές. Ο λαός, υποκινούμενος από τους ιερείς, διαδήλωσε μια δυσαρέσκεια που θα εκφυλίζονταν σε στάση, αν ο Στρατηγός δεν αναλάμβανε την πρωτοβουλία να χαιρετήσει τον άγιο Σπυρίδωνα όπως το επιθυμούσαν. Από την ημέρα εκείνη, (ο άγιος) είναι ο καλλίτερος φίλος των Γάλλων.
Σε ένα λαό αμαθή και δεισιδαίμονα, η θρησκεία έχει τέτοια επιρροή που μόνο μέσα απ' αυτήν διαμορφώνονται τα ήθη και έθιμα και η εκπαίδευση εκείνων που την ακολουθούν. Η αλήθεια αυτή φαίνεται σαφέστατα στις κτήσεις μας του Λεβάντε. Έναν παπά τον θεωρούν σχεδόν πάντα στο χωριό του σαν έναν αγαπητό πατέρα, τις εντολές του οποίου κανένας δεν μπορεί να αποφύγει. Στη φωνή του οπλίζονται, διασκορπίζονται, επαναστατούν, υπακούουν. Αυτός είναι, εκείνος που φοβούμενος να μην μειωθεί η εξουσία του, σταματά όσο το μπορεί, την πρόοδο του πολιτισμού. Διατηρεί με φροντίδα τη χρήση της ελληνικής (γραικικής) γλώσσας, γεγονός που εμποδίζει την επικοινωνία των χωριών της εξοχής με τις πόλεις.
Για τον ίδιο λόγο δεν φροντίζει να αμβλύνει τα άγρια ήθη που κάνουν τους χωρικούς να περπατούν, οπλισμένοι με τουφέκια και με στιλέτα. Ο φθόνος τέλος, τον οποίο φαίνεται ότι πήραν οι Έλληνες (Γραικοί) από τους γείτονές τους Τούρκους δημιουργεί πρόσθετα εμπόδια σε μια προσέγγιση που, εκ των πραγμάτων, θα προκαλούσε και τη διάδοση των φώτων. Με μια λέξη, η φιλοξενία, που με τόση ευγένεια ασκούσαν οι αρχαίοι Έλληνες, είναι το μόνο προτέρημα που οι συμβουλές των παπάδων και οι καταπιέσεις της (προηγούμενης) κυβέρνησης δεν μπόρεσαν να εξαλείψουν από τις συνήθεις ενός αμαθούς λαού, που είναι όμως φύσει καλός και πνευματώδης, και που έχει ανάγκη μιας καλής διακυβέρνησης για ξαναβρεί τα αρχαία του προτερήματα και τα φώτα του.
Κεφάλαιο Δεύτερο: Γεωργία, Βιομηχανία, Εμπόριο
Τα Ελληνικά (γραικικά) Νησιά, κείμενα στους 43ο και 42ο μοίρες (γεωγραφικού) πλάτους, που δροσίζονται από τακτικούς ανέμους που μειώνουν την θερμοκρασία και χύνουν γονιμοποιητικές βροχές, που περιτριγυρίζονται από ψηλά βουνά που παρουσιάζουν κάτω από το φως του ηλίου τις πιο διαφορετικές όψεις, θα έπρεπε να προσφέρουν με αφθονία τις πιο ποικίλες καλλιέργειες. Όμως, τα αποτελέσματα μιας κακής διακυβέρνησης είναι τέτοια, που τα αγαθά της φύσης γίνονται άχρηστα και συνήθως βλαβερά για εκείνους που θα έπρεπε να πλουτίζουν.
Η Κέρκυρα, η Κεφαλονιά και πολλά άλλα από τα νησιά μας είναι στην πραγματικότητα μεγάλα δάση από ελιές, που έχουν φυτευτεί χωρίς τάξη, που δεν τα φροντίζει κανείς, και μέσα από τα οποία με δυσκολία βρίσκει κανείς μονοπάτια για το πέρασμα των πεζών και των φορτηγών ζώων.
Καταλαβαίνουμε, ότι μέσα σ' αυτήν την αταξία κάθε άλλη καλλιέργεια είναι αδύνατη. Πράγματι, τα νησιά παράγουν σιτηρά που μόλις επαρκούν για δύο μήνες κατανάλωση. Και το κρασί ακόμα παράγεται σε μικρές ποσότητες. Μόνο σε μερικές κοινότητες (καντόνια), κοντά σε πόλεις, στην Κεφαλονιά, και περισσότερο στη Ζάκυνθο καλλιεργούν διαφόρων ειδών πορτοκαλιές, και κυρίως κορινθιακή σταφίδα που, στους τόπους αυτούς, ονομάζεται «ούβα πάσα» (uva passa), και αποτελεί σημαντικό τμήμα των εξαγωγών τους.
Η αιτία της εκπληκτικής αυτής αμέλειας των Ελλήνων (Γραικών) είναι ο Βενετικός νόμος που τους απαγόρευε να στέλνουν τα λάδια τους αλλού εκτός από την Βενετία, και να (πουλούν) τα σταφύλια τους σε άλλους εκτός από τους Άγγλους. Αυτός ο ολέθριος νόμος, καταστρεπτικός για κάθε παραγωγή (industrie), άφησε σχεδόν χέρσους τόπους που από τη θέση τους θα έπρεπε να είχε εξαιρετικά πλουτίσει. Ο Τούρκος, που από τη φύση του είναι τεμπέλης, και που είναι αναγκασμένος να προμηθεύεται από το εξωτερικό όλα του τα βιομηχανικά προϊόντα, θα προτιμούσε να φέρει τα χρήματά του και τις ανταλλαγές του στα νησιά μας, αν ήσαν τόπος αποθήκευσης (entrepôt) ή παραγωγής όλων όσων χρειάζονται στα γειτονικά μέρη.
Αντιθέτως, μέχρι τώρα, τα τσεκίνια που εισπράττουν για την εμπορική αξία των προϊόντων διατροφής (που εξάγονται), πηγαίνουν στην Τουρκία για την αγορά σιτηρών, κρασιού και ζώων και στην Τριέστη ή στην Βενετία για την προμήθεια όλων των άλλων καταναλωτικών προϊόντων.
Με μια λέξη, και για να κλείσουμε το κεφάλαιο αυτό με ένα κτυπητό παράδειγμα, η συγκομιδή λαδιού τον περασμένο χρόνο, υπολογίζεται μόνο για την Κέρκυρα, σε 15 εκατομμύρια λίβρες τορνέσια. Συγκομιδές τέτοιας αφθονίας, που δεν είναι διόλου σπάνιες σε τόπους που τόσο έχει ευνοήσει . η φύση, δεν οδήγησαν στο κτίσιμο ούτε ενός σπιτιού, τόσο στην πόλη όσο και στην εξοχή. Αλλά ούτε και η γεωργία και η βιομηχανία ωφελήθηκαν σε τίποτε. Αν όμως η Κυβέρνηση ενθάρρυνε την εγκατάσταση βιοτεχνιών που, εκ των πραγμάτων, θα πρέπει να εγκατασταθούν στα νησιά: (τότε) το σαπούνι, το χαρτί, το γυαλί, το πανί, τα χοντρά υφάσματα, τα κάθε είδους δέρματα, θα παράγονταν σε χαμηλή τιμή, θα συγκρατούσαν μέσα στον τόπο το ρευστό χρήμα (numeraire) που σήμερα βγαίνει για να πάει να αγοράσει τα προϊόντα αυτά στο εξωτερικό, και θα τραβούσαν (και το χρήμα) των Τούρκων και των Ελλήνων (Γραικών) των ηπειρωτικών περιοχών. Αυτή η αύξηση της ευημερίας θα εισήγαγε τις τέχνες, τις ευκολίες της ζωής, θα προκαλούσε τη διάνοιξη δρόμων, το άνοιγμα καναλιών, το κτίσιμο σπιτιών στην εξοχή.
Τα ήθη θα μαλάκωναν, οι προκαταλήψεις θα ξεχνιόντουσαν, τα φώτα (του διαφωτισμού) θα εξαπλώνονταν σιγά-σιγά. Και ο γεωργός έχοντας ξυπνήσει για το συμφέρον του, αντί να αρκείται στην αμελή συγκομιδή του ελαιοκάρπου που τον μετατρέπει σε ένα ατελές λάδι, θα υιοθετούσε τις μεθόδους παραγωγής της Γαλλίας, θα ανέπτυσσε κάθε είδους καλλιέργειες και θα τροφοδοτούσε την μεταποιητική βιομηχανία και το εμπόριο με ένα πλήθος προϊόντων για τις παραγωγές της και για τις εξαγωγές.
Κεφάλαιο Τρίτο: Τα δημόσια Έσοδα
Οι Βενετοί που, σε όλους τους τομείς των τεχνών, είχαν μείνει πίσω από τους άλλους λαούς, έδειξαν την ίδια άγνοια και στον χώρο των φορολογιών, οι μόνες που γνώριζαν και που ακόμα γνωρίζουν στα νησιά μας του Λεβάντε, είναι τα Τελωνεία εισόδου και εξόδου. Τα τέλη αυτά που βιάζουν, ή που μπορεί σε κάθε στιγμή να βιάσουν τα άτομα και τις περιουσίες, αποφέρουν - παρ' όλα αυτά - ελάχιστα στο δημόσιο ταμείο.
Η Βενετική κυβέρνηση που ανεχόταν, σχεδόν απροκάλυπτα, την διαφθορά των αντιπροσώπων της, ανεχόταν το ότι έπαιρναν σημαντικά δώρα από τους ενοικιαστές των φόρων, με αποτέλεσμα αυτοί να εξασφαλίζουν (έτσι) πιο ευνοϊκούς όρους στις εμπορικές τους συναλλαγές.
Κάθε χρόνο ο Προβλέπτης (Προβεντιτόρ), ο Στρατηγός, ο Μπαΐλος δεχόταν και άλλα δώρα από τους εισπράκτορες, τα οποία ανταπέδιδαν στους ενοικιαστές επιτρέποντάς τους να προβαίνουν σε κάθε είδους καταπιέσεις και προσβολές. Οι ενοικιαστές αυτοί πληρώνουν στη Γαλλία τα ίδια ποσά που πλήρωναν στην Βενετία. αλλά δεν ανταποδίδουν ούτε τις σημαντικές προπληρωμές που κατέθεταν στο δημόσιο ταμείο (Trésor), ούτε τα δώρα που έκαναν στους επικεφαλής της διοίκησης. Η Γαλλία δεν παίρνει ούτε και τα τεράστια τέλη που εισέπραττε η Βενετία πάνω στα τρόφιμα των αποικιών αυτών, μια και όπως το αναφέραμε προηγουμένως δεν επιτρέπονταν εξαγωγές παρά μόνο προς αυτήν.
Θα πρέπει λοιπόν, είτε διατηρώντας προσωρινά τις υπάρχουσες φορολογίες, είτε εισάγοντας το δικό μας (δημοσιονομικό) σύστημα φορολογικών εισφορών στους νέους νομούς[7] μας, να τις αυξήσουμε τις εισφορές στο ποσοστό που η φύση των πραγμάτων και η ποσότητα των προϊόντων που παράγονται πρέπει να τις φέρει.
Όλα μαζί τα νησιά συγκεντρωμένα μόλις αποδίδουν 1.300 χιλιάδες φράγκα[8] στο δημόσιο ταμείο. εκείνο που ανέφερα πιο πάνω για την (ελαιοκομική) σοδειά της Κέρκυρας, δείχνει ότι οι φόροι των νήσων μπορούν να ανέλθουν σε ένα πολύ σημαντικότερο ποσό[9].
Τα περιουσιακά στοιχεία της λατινικής εκκλησίας στην νήσο Κέρκυρα αποδίδουν 35 ως 40 χιλιάδες φράγκα τον χρόνο. Και η γραικική εκκλησία κατέχει πολλές ιδιοκτησίες, και μεταξύ άλλων, ένα σημαντικό θησαυρό στην εκκλησία του αγίου Σπυρίδωνα. Αλλά για άλλη μια φορά, δεν πιστεύω ότι είναι πρέπον να κάνουμε οτιδήποτε το καινούργιο με τους Έλληνες (Γραικούς). Άλλωστε μόνο ο μικρός αριθμός των Λατίνων και η εκούσια αναχώρηση των ιερέων και των κληρικών τους, είναι τα στοιχεία εκείνα που μας επέτρεψαν, να θέσουμε τα περιουσιακά τους στοιχεία στην κυριότητα του έθνους.
Κεφάλαιο τέταρτο: Κατάσταση των αποικιών αυτών, αφ' ότου ενώθηκαν με τη Γαλλία
Οι γαλλικές στρατιωτικές μονάδες που παρουσιάστηκαν στην Κέρκυρα τον μήνα Φλορεάλ του 5ου έτους, έγιναν πολύ καλά δεκτές, επειδή οι νησιώτες προαισθάνθηκαν ότι αυτή η προσωρινή κατοχή θα τους οδηγούσαν σε ένωση με την Γαλλία. Ποια εκτίμηση μπορούσαν να έχουν για την παλιά τους κυβέρνηση που τους στερούσε όλα τους τα δικαιώματα, που τους εγκατέλειπε στην διάκριση των Προβλεπτών (προβεδιτόρων) στους οποίους επιτρέπονταν να τους καταληστεύουν, (μια κυβέρνηση) που η σημαία της δεν ενέπνεε αρκετό σεβασμό για να προστατεύει τους υπηκόους της από τις καθημερινές προκλήσεις των Βερβερίνων (πειρατών).
Εκείνο που ιδιαίτερα τους ενθουσίασε, ήταν η ελπίδα ότι πρόκειται να συμπεριληφθούν στους νομούς (στα πολιτομερίδια) της Γαλλίας (μια και το Σύνταγμά μας αναγνωρίζει μόνον αυτή την διοικητική διαίρεση) και ότι θα (μπορούν) να φθάσουν σε όλες τις θέσεις που προορίζονται για τους Γάλλους πολίτες.
Ο στρατηγός Τζεντιλί (Gentili), που διοίκησε τα νησιά μέχρι τον τελευταίο μήνα Βροχώδη (Pluviose), καλλιέργησε τις ελπίδες τους αυτές, και τους απέδειξε τις ειλικρινείς προθέσεις του δίνοντας τους τη δημοτική διοίκηση και τις θέσεις των ειρηνοδικών.
Ας μου επιτραπεί να διακόψω προς στιγμή τη διήγηση μου για να αποδώσω στον άξιο αυτό στρατηγό τα εγκώμια που του αξίζουν για τον τρόπο που επιτέλεσε αυτή του την αποστολή. Μεγάλωσε στο σχολείο της δυστυχίας, ήταν προικισμένος με μεγάλη εμπειρία, και ήταν πολύ αλός γνώστης των πραγμάτων της διοίκησης, ο Τζεντιλί ήταν χωρίς κανείς να μπορεί να αντειπεί ο πιο κατάλληλος άνθρωπος για να υπερνικήσει τα εμπόδια που έθεταν στην εγκατάστασή μας η διαφορά γλώσσας και ηθών (συνηθειών), όπως και οι αμέτρητες επιφυλάξεις που είχαν εγείρει εναντίον μας. Η ηπιότητα του και οι σταθερές τους απόψεις, οι πατρικές του διδαχές, και κυρίως η μεγάλη του εντιμότητα τον έκαναν να επιτύχει στη δύσκολη αυτή αποστολή, και εξασφαλίζουν στη μνήμη του την ευγνωμοσύνη της Δημοκρατίας όπως και αγάπη όλων εκείνων που τον γνώρισαν.
Ο Βοναπάρτης, ευθύς ως υπεγράφη η συνθήκη του Κάμπο-Φόρμιο, προβλέποντας ότι το Εκτελεστικό Διευθυντήριο δεν θα μπορούσε να στείλει κομισάριο στα νησιά πριν περάσει κάποιο χρονικό διάστημα, και θέλοντας να τα κάνει να απολαύσουν, όσο το δυνατόν ταχύτερα, τα οφέλη του Πολιτικού καθεστώτος, διάλεξε τρεις πολίτες, που τους επιφόρτισε να πάνε να εγκαθιδρύσουν προσωρινά το Σύνταγμα σε συνεργασία με τον στρατηγό Τζεντιλί.
Η άφιξή τους στα νησιά γιορτάστηκε σαν να ήταν η πιο επίσημη εορτή. Οι κάτοικοι τους είδαν σαν την απόδειξη ότι ενώθηκαν για πάντα με τη Γαλλία, και ότι δεν θα παραδίδονταν στο γειτονικό κράτος (πρίγκιπα) όπως σκόπιμα διέδιδαν οι Βενετοί.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του Συντάγματος εγκαταστάθηκαν κεντρικές και δημοτικές διοικήσεις, ειρηνοδίκες και ιδρύθηκαν πρωτοβάθμια δικαστήρια (tribunaux de police). Οι νομοί-πολιτομερίδια (που είχε ήδη προσωρινά καθορίσει ο Βοναπάρτης) διαιρέθηκαν σε καντόνια, άρχισαν να συντάσσονται οι πίνακες του πληθυσμού, οι κατάλογοι των πολιτών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν την Εθνοφρουρά. Με ένα λόγο τα νησιά αυτά, σε διάστημα μικρότερο του μηνός, πήραν την όψη των παλαιών νομών της Γαλλίας. Πλήθος ταλαντούχοι άνθρωποι παρουσιάστηκαν για να καταλάβουν τις θέσεις, όσο και αν αυτές δεν ήταν κερδοφόρες ή ακόμα και αν ήσαν κακοπληρωμένες λόγω των περιστάσεων. Ήταν δε τόσοι πολλοί αριθμητικά που μπορέσαμε να σχηματίσουμε, στη Κέρκυρα παραδείγματος χάριν, μια κεντρική διοίκηση, που από κάθε άποψη, είναι μια από τις πιο ισχυρές της Γαλλίας.
Τα δύο δωρεάν σχολεία γαλλικής γλώσσας που ιδρύθηκαν στο νησί αυτό και που είχαν, από την πρώτη στιγμή, μεγάλη επιτυχία, έδωσαν στο λαό νέες δυνατότητες επικοινωνίας με τους νέους φιλοξενούμενους. Οι κομισάριοι είχαν επίσης αναγγείλει, ότι σύμφωνα με την εντολή της 17 Μπριμέρ (Ομιχλώδης) του στρατηγού Βοναπάρτη, πως δέκα νέοι από κάθε έναν από τους (τρεις) νέους νομούς θα στέλνονταν στο Παρίσι για να εκπαιδευτούν στους εθνικούς μας εκπαιδευτικούς οίκους. Η ελπίδα αυτή αναθέρμανε την νεολαία που προετοιμάζεται για να γίνει αντάξια αυτής της τιμής.
Οι συνταγματικοί κύκλοι αντηχούν μόνο από κραυγές υπέρ της ελευθερίας, από την ελπίδα να την μεταφέρουν μια μέρα και στους Έλληνες (Γραικούς) της Στερεάς, από τη σύγκριση (που κάνουν) της αρχαίας Ελλάδας με τη Γαλλία. Η σύγκριση αυτή έρχεται πάντα πρώτη γιατί πάντα θεωρούν (τη Γαλλία) ως την απελευθερώτρια των λαών.
Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία άφησα τους προσωρινούς μας νομούς τον περασμένο Βεντόζ (Ανεμώδη). Αυτά είναι τα πρώτα βήματα που οι (τρεις) κομισάριοι, τους οποίους έστειλε ο Βοναπάρτης, έδωσαν την δυνατότητα στους λαούς των νομών-πολιτομεριδίων αυτών να κάνουν στην συνταγματική σταδιοδρομία. Όλες τους τις κινήσεις τις ανέφεραν με ακρίβεια στο Διευθυντήριο και στον υπουργό. Απ' ότι φαίνεται ένα μεγάλο μέρος από την αλληλογραφία τους δεν έφτασε (στον προορισμό της). Υπέβαλα εκ νέου την αναφορά μου τόσο στον κομισάριο που το Διευθυντήριο είχε στα νησιά του Λεβάντε, όσο και στον στρατηγό της στρατιάς της Ιταλίας. Απέσπασα εκφράσεις ευαρέσκειας από μέρους τους. Θα ήταν πολύ γλυκιά ανταμοιβή για τον ζήλο μου και τα έργα μου αν μπορούσα να λάβω παρόμοια ικανοποίηση από μέρος του Εκτελεστικού Διευθυντηρίου.
Κεφάλαιο πέμπτο: Νέες σχέσεις που (τα νησιά) προσφέρουν στην Γαλλία και η χρησιμότητα τους γι' αυτήν
Η γεωγραφική θέση των νησιών που έγιναν γαλλικές με τη συνθήκη του Κάμπο-Φόρμιο προσδιορίζει αρκετά (καλά) τις νέες σχέσεις που θα πρέπει να προκύψουν για τους κατόχους τους. Όπως (είναι χωροθετημένα και) εκτείνονται κατά μήκος (των ακτών) της Ηπείρου, της Αλβανίας και του Μοριά, απ' όπου προσπορίζονται τα βασικά είδη διατροφής τους, οι δυο λαοί έπρεπε να είχαν συνεχείς εμπορικές ανταλλαγές, και οι Ηγεμόνες τους πολιτικές σχέσεις μεγάλης οικονομικής σημασίας.
Αυτές όμως οι σχέσεις της αδυναμίας με την ισχύ, (οι σχέσεις) ανάμεσα σε ένα μικρό κράτος που έχει χάσει πια τον δυναμισμό του, και τις ορδές βαρβάρων που είναι επίφοβοι λόγω του αριθμού και του φανατισμού τους, δεν απέφεραν από την πλευρά των Τούρκων, παρά μόνο συνεχείς σκηνές της συνηθισμένης καταπίεσης που εξασκούσαν πάνω σε όλους τους λαούς που δεν μπορούν να αμυνθούν.
Η συνθήκη του Πασάροβιτς, με την οποία προσπάθησαν να καθορίσουν τα (συνεχώς αμφισβητούμενα) όρια που διαχωρίζουν τις κτήσεις των Τούρκων και των Βενετών, είχε ορίσει ότι, κάθε μία από τις πόλεις που οι τελευταίοι αυτοί κατέχουν στο έδαφος της Αλβανίας και της Ηπείρου, θα περιβάλλονταν και θα είχε ως ιδιοκτησία μια εδαφική έκταση που είναι ίση με εκείνη που μπορεί να διατρέξει μία καμήλα στη διάρκεια μιας ώρας.
Αυτή η οριοθέτηση μας δίνει περιφέρεια ακτίνας μιας λεύγας γύρω από κάθε θέση. Ε, λοιπόν! Περιφρονώντας την συνθήκη και όλες τις παραστάσεις της Γερουσίας, οι Τούρκοι άρπαξαν όλη την περίμετρο του Βουθρωτού που έχει σήμερα περιοριστεί στα τείχη. Όσο για την Πάργα, της έφαγαν σιγά-σιγά τα εδάφη της και ιδίως (έχασε) ένα διβάρι μεγάλης απόδοσης, που οι Τούρκοι κατέχουν κάτω από τα μάτια της. Τέλος οι πόλεις της Βόνιτσας και της Πρέβεζας, που βρίσκονται μέσα στον κόλπο της Άρτας, δεν κατέχουν, ούτε αυτές (τα εδάφη) που έχει δώσει η συνθήκη.
Η Γαλλία έχοντας διαδεχθεί την Βενετία σε όλα της τα δικαιώματα στις κτήσεις αυτές, διαισθάνονται καλά ότι τέτοιες καταπατήσεις δεν μπορούν να διαρκέσουν για πολύ ακόμα. Ήδη κάναμε παραστάσεις εναντίον αυτών των καταπατήσεων και εναντίον των πλιάτσικων που έγιναν μέσα σε εδάφη της Δημοκρατίας, στον πασά των Ιωαννίνων ο οποίος κυβερνά όλο το τμήμα της Αλβανίας που έχουν υποτάξει οι Τούρκοι. Ο πασάς αυτός (πρόκειται για τον ίδιο εκείνον Αλή που διοικεί αυτή τη στιγμή τις στρατιές του Σουλτάνου που πολεμούν κατά του Πασαβάν ογλού) είναι άνθρωπος ευφυής, επιδέξιος, εξαιρετικά ενήμερος των συμφερόντων και της πολιτικής των ευρωπαϊκών δυνάμεων, είδε με ευχαρίστηση τους Γάλλους να εγκαθίστανται στη γειτονία του, δημιουργώντας έτσι αντίβαρο στην προέλαση των αυτοκρατορικών, του οποίους οι Τούρκοι μισούν. Ο Αλή θεωρείται σπουδαίος πολεμιστής. Σ' αυτές τις στρατιωτικές τους κλήσεις, όπως και στον σεβασμό που πάντα δείχνουν οι Τούρκοι στη γενναιότητα, πρέπει να αποδώσουμε την μεγάλη εκτίμηση που έχουν για μας.
Η φιλία του Αλή δεν ήταν άκαρπη, διότι προμήθευσε στη ναυτική μας μοίρα, στη διάρκεια της διαχείμασης στη Κέρκυρα, περισσότερα από 600 βόδια, καθώς και πολύ κρασί και σιτηρά. Του είχαμε υποσχεθεί για πληρωμή μια βενετική φρεγάδα, αλλά για αυτό, μέχρις ότου έφυγα, περιμέναμε την απόφαση της Κυβέρνησης.
Με τον πασά αυτό θα πρέπει να αναπτύξουμε τις κυριότερές μας σχέσεις. Η δύναμή του, που είναι πολύ εκτεταμένη, και η φήμη του, μπορεί να μας είναι πολύ χρήσιμες. Θα είναι απαραίτητο το Διευθυντήριο να τον αποζημιώσει για τις προκαταβολές που έκανε στη ναυτική μας μοίρα. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο θα διατηρήσουμε το κύρος μας στις χώρες αυτές, και με τον οποίο θα δεσμεύσουμε τον Αλή, αν προκύψει ανάγκη, να πραγματοποιήσει την υπόσχεση που μας έδωσε να στείλει στη Κέρκυρα σημαντικές ενισχύσεις σε άνδρες και τρόφιμα, αν ποτέ μας επιτεθούν και μας αποκλείσουν.
Άλλοι πασάδες, όπως λόγου χάρη, εκείνος της Σκόδρας (Scutari) ή της Αυλώνας (Vallone), και οι ελεύθερες φυλές των Μανιατών (sic[10]) που κατοικούν στα βουνά της Αλβανίας, αναζήτησαν πολλές φορές τη συμμαχία μας. Η γαλλική πολιτική ήταν, μέχρι τώρα, (πολιτική ίσων αποστάσεων[11]) να κρατούμε καλές σχέσεις με όλους, και να μην δίνουμε προτίμηση σε κανένα απ' αυτούς.
Θα μπορούσε να φανεί παράδοξο ότι πασάδες, δηλαδή απλοί κυβερνήτες επαρχιών, προσφέρουν τα στρατεύματά τους, και διαπραγματεύονται συμμαχίες έπ’ ονόματί τους. Πρέπει όμως να θυμηθούμε ότι οι πασάδες αυτοί είναι, επί του παρόντος, τελείως ανεξάρτητοι από τον Σουλτάνο, πως δεν του αναγνωρίζουν παρά μόνο μία επικυριαρχία, πως όταν είναι κάπως απομακρυσμένοι από την Κωνσταντινούπολη (όπως είναι αυτοί για τους οποίους μιλάω εδώ), δεν του πληρώνουν κανένα φόρο. Και πως, προβλέποντας την μελλοντική διάλυση της αυτοκρατορίας της Ημισελήνου, αναζητούν όλοι τους συμμάχους των οποίων ευνοούν όλες τις απαιτήσεις αρκεί και εκείνοι, με τη σειρά τους, να υποστηρίζουν τις δικές τους αξιώσεις.
Από τη γεωγραφική θέση των νησιών και από τις σχέσεις που, τόσο η ανάγκη όσο και η πολιτική, αναπτύσσονται ανάμεσα σ’ αυτά και στην έναντί τους ηπειρωτική χώρα η Γαλλία μπορεί να αποκομίσει πολύ μεγάλα οφέλη για το εμπόριο της και για τις τυχόν μελλοντικές βλέψεις επέκτασης που θα μπορούσε να διαμορφώσει.
Η Κέρκυρα που προστατεύεται από δύο φοβερά φρούρια, εξοπλισμένα με 600 μπούκες κανονιών, και διαθέτει μια τεράστια και ασφαλή ράδα, μέσα στην οποία μπαίνει κάνεις με όλους τους καιρούς, μας καθιστά κυρίους του Αδριατικού κόλπου[12] .
Το τεράστιο εμπόριο της Τριέστης, όπως και εκείνο που ο Αυτοκράτορας[13] θα θελήσει να αναπτύξει στην Βενετία θα εξαρτώνται πάντα από τη θέληση της Γαλλίας. Εφ' όσον και με μερικές φρεγάδες μόνο μέσα στη θάλασσα αυτή, δεν θα έχει ποτέ τίποτα να φοβηθεί από την αντίσταση των λαών που την κατοικούν ή που την συχνάζουν. Με δεδομένη τη δυσκολία που παρουσιάζει η δημιουργία ενός πολεμικού στόλου, ο Αυτοκράτορας δεν θα μπορέσει να αποκτήσει ένα πριν περάσει πάρα πολύς καιρός, και αυτό αν η κακή προαίρεση των υπηκόων του στις παραθαλάσσιες αυτές επαρχίες του δεν του δημιουργήσουν ακόμα μεγαλύτερα εμπόδια στη δημιουργία αυτή, ή αν δεν προκαλέσουν αργά ή γρήγορα γεγονότα που θα οδηγήσουν στο να εκδιωχθεί ο Αυτοκράτορας (της Αυστρίας) από τον Αδριατικό κόλπο.
Το εμπόριο του (αυτοκρατορικού) οίκου της Αυστρίας (που είναι το αντικείμενο τις πιο προσφιλούς ασχολίας του) βρίσκεται λοιπόν ολοκληρωτικά κάτω από την εξάρτηση μας, και θα αποτελεί έναν από τους ισχυρότερους δεσμούς που θα μας συνδέουν με τον Αυτοκράτορα. Αν μια από τις δυνάμεις της Μπαρμπαριάς (Αλγερία-Τύνιδα) του κήρυττε τον πόλεμο, το εμπόριο αυτό θα καταστρέφονταν ολότελα, ή τουλάχιστον θα διεκόπτετο, και η Γαλλία θα επιφορτίζονταν να τροφοδοτεί τα παράλια της Ελλάδας και των νησιών του Αρχιπελάγους, με υφάσματα, πανιά, δέρματα και με τα βιομηχανικά αγαθά, που από χρόνια τους προμηθεύει η Τριέστη με τεράστια (γι' αυτήν) κέρδη.
Η θέση, επίσης, των νησιών όπως και οι καλές σχέσεις που έχουμε με τους πασάδες της Στερεάς, θα πρέπει να υπαγορεύσουν στην Γαλλία (την ανάγκη) να δημιουργήσει στην Κέρκυρα έναν αποθηκευτικό χώρο με οικοδομική ξυλεία, που θα μπορούσαμε εύκολα και φθηνά να προμηθευτούμε από την Αλβανία. Η ξυλεία αυτή θα μπορούσε μάλιστα να μετασκευαστεί σε πλοία στην Κέρκυρα. (Όπου) θα είναι εύκολο να δημιουργήσουμε ναυπηγεία. Η Βενετοί το είχαν σκεφθεί και είχαν μάλιστα εγκαταστήσει όλα τα απαραίτητα κτίσματα μέσα στο λιμάνι του Gouin (στα Γουβιά), που βρίσκεται μέσα στη ράδα της Κερκύρας.
Τα σιτηρά του Μοριά, που είναι γνωστά για τη χαμηλή τους τιμή, η κάνναβης της Ρομάγνης (στην Ιταλία), που είναι τόσο απαραίτητη στο ναυτικό μας, ο χαλκός που έρχεται από την Τριέστη, τα μαλλιά της Τουρκίας, είναι μερικά από τα πράγματα που θα μπορούσαμε να αποθηκεύσουμε στα νησιά μας, αν προσθέσουμε σ' αυτά τα λάδια, τα σταφύλια, τα κρασιά, και τα λικέρ που παράγουν, θα είχαμε πολλά φορτία (με προορισμό) την δικής μας ήπειρο[14].
Σε ανταλλαγή, τα νησιά θα προσπορίζονταν από τη Γαλλία ελαφρά υφάσματα, πανιά, αποικιακά τρόφιμα, μπιζουτερί (κοσμήματα), που θα τα διαθέτουν σε όλη την Τουρκία και στο Αρχιπέλαγος με το προτέρημα που θα πρέπει να τους δώσει πάνω σε όλους τους ανταγωνιστές τους, η γειτνίαση με τους Τούρκους, οι συχνές σχέσεις που έχουν με αυτούς, όπως και η ομοιότητα των συνηθειών και της γλώσσας που υπάρχει ανάμεσα στα δύο έθνη.
Κεφάλαιο έκτο: Η διακυβέρνηση και η νομοθεσία που θα πρέπει να τους δοθούν
Το Σύνταγμα, κατατάσσοντας τις αποικίες μας των δύο Ινδιών μεταξύ των πολιτομεριδίων-νομών της Δημοκρατίας (Ρεπούμπλικας), και παραχωρώντας τους όλα τα συνταγματικά δικαιώματα, όρισε παρ’ όλα αυτά ότι θα τις διοικεί το Διευθυντήριο μέσω υπαλλήλων της επιλογής του, οι οποίοι θα το αντιπροσωπεύουν για περιορισμένη χρονική περίοδο από το Νομοθετικό Σώμα. 1ο Θα εφαρμόσουμε στα νησιά μας της Αδριατικής το μέτρο αυτό που τόσο σοφά ελήφθη για τις πιο μακρινές μας Αποικίες; 2ο Θα χειριστούμε τα νησιά αυτά, λόγω του ότι είναι κοντά στη Γαλλία, όπως τους παλιούς μας νομούς, όπως εκείνους της Κορσικής; 3ο Η το Νομοθετικό Σώμα μη μπορώντας να νομοθετήσει χωριστά για τους λαούς αυτούς θα αρκεστεί στο να εισάγει μια προσωρινή διακυβέρνηση και (προσωρινούς) νόμους, έως ότου γίνουν ικανοί να έχουν ολόκληρο το Σύνταγμα;
Ας απαντήσουμε στις τρεις αυτές ερωτήσεις.
1. Πιστεύω ότι οι κτήσεις μας στη Μεσόγειο σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να ταυτιστούν με εκείνες (που έχουμε) στις δύο Ινδίες, (παρ' όλον ότι έχω την αίσθηση, ότι οι πρώτες μας δίνουν πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα απ' ό,τι οι άλλες). Οι τελευταίες αυτές (κτήσεις), παρ' όλον ότι είναι πολύ απομακρυσμένες από την Μητρόπολη, έχουν συνδεθεί με αυτήν, εδώ και έναν αιώνα, με δεσμούς εμπορίου, αίματος, και με κάθε είδους συμφέροντα. Η γλώσσα τους, η θρησκεία τους ήταν οι ίδιες., η ομοιότητα (εξ' άλλου) των ηθών και των εθίμων προδιέθετε στην εισαγωγή των ίδιων νόμων. Τέλος, (και αυτή η παρατήρηση έχει ιδιαίτερη βαρύτητα στο προκείμενο θέμα) (οι κτήσεις των δύο Ινδιών) ήσαν ενωμένες με την Γαλλία την εποχή της επανάστασης, και πολλές απ' αυτές, με τις θυσίες τους και με τους αναρίθμητους αγώνες, όπου θυσίασαν τον πλούτο τους και το αίμα των πολιτών τους, απέδειξαν ότι είναι άξιες να αποτελέσουν γαλλικούς νομούς.
Τα ελληνικά μας νησιά δε διαθέτουν κανένα από τους τίτλους αυτούς. Ο (σύντομος) χρόνος δεν μπόρεσε ακόμα να διαμορφώσει στέρεους δεσμούς ανάμεσα σ' αυτές και τη Μητρόπολη. Τα ελληνικά, που μιλούν τα 29/30στα των κατοίκων τους, και η απόλυτη τους άγνοια των Δημοκρατικών μορφών, τους καθιστούν απόλυτα ανίκανους να ασκήσουν τα δικαιώματα που δίνονται στους Γάλλους πολίτες. Και (αυτό) θα τους αφήσει στην απόλυτη διάκριση μερικών Γάλλων, Γραικών ή Ιταλών ραδιούργων που θα τους μετατρέψουν σε δουλικά εργαλεία των φιλοδοξιών τους. Όταν τέτοια κακά αποτελέσματα είναι σχεδόν αναπόφευκτα στις Αντίλλες, δεν θα πρέπει (να περιμένουμε ότι) θα είναι πολύ πιο εύκολο να συμβούν σε τόπους όπου πολύ λιγότερα άτομα θα ενδιαφερθούν και θα μπορέσουν να διαδώσουν τα φώτα στα δημόσια πράγματα;
2. Τα νησιά, εκ πρώτης όψεως, δείχνουν ότι θα έπρεπε να τα μεταχειριστούμε όπως την Κορσική με την οποία ομοιάζουν σχεδόν απόλυτα σε ότι αφορά τα ήθη και την γλώσσα[15]. Όμως, αυτή καθ' εαυτή, η περίπτωση της Κορσικής δεν (είναι εκείνη) μας δίνει επιχειρήματα εναντίον της εισαγωγής ενός τέτοιου μέτρου; Το μεγάλο εμπόδιο στην εγκαθίδρυση μιας δημοκρατίας (ρεπούμπλικας), στην εύνομη και απόλυτη υλοποίηση των βουλήσεων του συντάγματος, είναι η αμορφωσιά των λαών: απόδειξη (αποτελούν) όλες αυτές οι νέες ρεπούμπλικες της Ιταλίας. Πρόσθετη απόδειξη τα πολιτομερίδια-νομοί μας στον Νότο (της Γαλλίας), και ειδικότερα εκείνα της Κορσικής, όπου είδαμε τον πιο φλογερό πατριωτισμό, τον πιο ξέφρενο φιλοβασιλισμό, να διαδέχονται ο ένας τον άλλο, να ξεσκίζονται μεταξύ τους, και να φέρνουν τη δυστυχία σ' αυτούς τους τόσο ωραίους τόπους. Αποτελέσματα αυτών των συναισθηματικών εξάρσεων ήταν οι προδοσίες, οι δολοφονίες, τα παντός είδους εγκλήματα: η αιτία (όλων αυτών) είναι το ότι δεν υπάρχει στους τόπους αυτούς η μεσαία τάξη που υπάρχει σε όλη την υπόλοιπη Γαλλία. (Μια μεσαία τάξη) που την αποτελούν οι μορφωμένοι άνθρωποι, οι φωτισμένοι ιδιοκτήτες, και των οποίων η φωνή και το παράδειγμα μαθαίνει στον λαό να ενώνεται με τη κυβέρνηση που τους προστατεύει, και να αγωνίζεται για την άμυνα του συντάγματος που δεν τους αφήνει ούτε βασιλέα, ούτε ευγενείς, ούτε ιερείς.
Εφ' όσον το σύνταγμα αυτό έδωσε τα πολιτικά δικαιώματα στην Κορσική, δεν μπορούμε πια να της τα στερήσουμε. Μου φαίνεται όμως ότι θα πρέπει να αποφύγουμε να δώσουμε τα ίδια προνόμια σε χώρες, που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση με (την Κορσική), χωρίς όμως να έχουν όπως έχει αυτή τους δεσμούς αγάπης και συνηθειών που την δένουν με τη Μητρόπολη.
3. Ως εκ τούτου θα ήθελα, να δοθεί στα ελληνικά νησιά μια ιδιαίτερη διακυβέρνηση και μια νομοθεσία, που να πλησιάζει όμως όσο το δυνατόν περισσότερο τις μορφές του συντάγματός μας. Σ' αυτό δύο δυσκολίες παρουσιάζονται: 1ο. εφόσον το σύνταγμα αναγνωρίζει μόνο πολιτομερίδια-νομούς, δεν μπορεί να επιτρέψει κανένα άλλο (διοικητικό) πλαίσιο πλην του απόλυτα συνταγματικού για όλους αυτούς. 2ο. (η δεύτερη δυσκολία) συνίσταται στο γεγονός ότι οι κάτοικοι των νησιών δεν προσχώρησαν στους Γάλλους παρά μόνο επειδή είχαν την ελπίδα να μοιραστούν, το συντομότερο, τα πολιτικά τους δικαιώματα. Αν διαψεύσουμε τις ελπίδες τους θα απομακρυνθούν από μας.
Η σοφία της κυβέρνησης θα βρει τρόπο για να αποφευχθούν όλες αυτές οι δυσκολίες. Θα ήταν δυνατόν, παραδείγματος χάριν, να τους δώσουμε όλα τα συνταγματικά δικαιώματα, εκτός εκείνου του να διορίζουν αντιπροσώπους στο νομοθετικό σώμα, και τους αναγγείλουμε με διάγγελμα του ίδιου του Διευθυντηρίου, ότι το τελευταίο αυτό πολιτικό δικαίωμα, το πιο τιμητικό και το πιο σημαντικό απ' όλα, θα τους αποδοθεί μετά από μια συγκεκριμένη χρονική προθεσμία, που κρίθηκε απαραίτητη για να τους δοθεί ο καιρός να γνωρίσουν τους νόμους μας, τα ήθη και έθιμά μας και (για να μάθουν) τη γλώσσα μας. Οπότε θα πρέπει να διαδώσουμε στα προσωρινά αυτά πολιτομερίδια-νομούς την εκπαίδευση με όλους τους δυνατούς τρόπους. Θα πρέπει να ιδρυθούν βιβλιοθήκες, σχολεία όλων των βαθμίδων, να αποσταλούν από την κυβέρνηση (στα νησιά) εργάτες, βιοτέχνες, όπως και αγρότες. Η διάνοιξη ορισμένων δρόμων στο εσωτερικό των νησιών θα δώσει στους κατοίκους να καταλάβουν τη χρησιμότητα αυτών των μέσων επικοινωνίας. Και οι μικρές αυτές θυσίες από μέρους της Κυβέρνησης, οι πατρικές αυτές φροντίδες, θα της ανταποδοθούν στο πολλαπλάσιο με την αγάπη, την ανάπτυξη του διαφωτισμού, την αύξηση της εθνικής ευημερίας[16] από τον πολυμήχανο και ευαίσθητο αυτό λαό, που τόσο αξίζει να γίνει γαλλικός.
Κεφάλαιο έβδομο: Τρόποι για να φέρουμε (τα νησιά) στο επίπεδο ευημερίας που η θέση και κατάστασή τους τα προορίζει
Έχω ήδη επισημάνει τα μέσα που απαιτούνται γι’ αυτό στα προηγούμενα κεφάλαια, αυτά (που ακολουθούν) εδώ θα αποτελέσουν μόνο μία περίληψη.
1ο. Η διάνοιξη δρόμων, είναι κατά την γνώμη μου το πρώτο πράγμα με το οποίο θα πρέπει να ασχοληθούμε. Το μηχανικό του στρατού θα μπορούσε να αρχίσει τις εργασίες, μέχρις ότου εγκαταστήσουμε στα νησιά το δημόσιο μας σύστημα δημοσίων έργων (ponts et chaussées). Θα αρκούσε προσωρινά να θέσουμε στη διάθεση του σώματος του μηχανικού το ποσό των 40.000 φράγκων το χρόνο, για το σκοπό αυτό.
2ο. Να φέρουμε στα νησιά, Γάλλους καπιταλίστες που θα τους διδάξουν με το παράδειγμα τους πώς (πρέπει να) εκμεταλλεύονται τη γη, τα προϊόντα και τη γεωγραφική θέση τέτοιων τόπων.
3ο. Δεν πρέπει το Διευθυντήριο να παραμελήσει να επικοινωνεί με τις προσωρινές διοικήσεις που θα ιδρυθούν. Αυτός είναι ο καλλίτερος τρόπος για να καθησυχάσουμε τους κατοίκους που προσπαθούν να τους εμφυσήσουν τον φόβο ότι θα τους εκχωρήσουμε στην γειτονική δύναμη. Είδα την μεγάλη εντύπωση που προκάλεσε μία επιστολή του Υπουργού των Εσωτερικών προς την δημοτική διοίκηση της Κερκύρας. Μία λέξη του Διευθυντηρίου και των υπουργών του θα έκανε πολύ μεγαλύτερο καλό από όλες τις διακηρύξεις των στρατηγών και των πολιτικών εκπροσωπών.
4ο. Να διατηρήσουμε με (ιδιαίτερη) φροντίδα στα νησιά ένα στολίσκο από φρεγάδες και κορβέτες, μερικές από τις οποίες θα πρέπει να κάνουν συνεχείς περιπολίες μέσα στον κόλπο, για να εκδιώξουν τους Μπαρμπαρέζους (πειρατές). Καθώς το εμπόριο αποτελεί την κυριότερη δραστηριότητα των λαών αυτών, αυτό είναι που πρέπει να προστατέψουμε.
5ο. Να ενθαρρύνουμε τη μελέτη της γαλλικής γλώσσας και να ιδρύσουμε αμέσως σχολεία στα πρότυπα των δικών μας. Όσο περισσότερα σχολεία, ανάλογα εκείνων της Γαλλίας, δημιουργήσουμε στους τόπους τους, τόσο περισσότερο θα τους πείθουμε ότι έχουμε ενωθεί για πάντα.
6ο. Να διαθέσουμε ορισμένες δωρεάν θέσεις στους Εθνικούς εκπαιδευτικούς μας οίκους, για τα παιδιά των νησιών. Η υπόσχεση που τους κάναμε τους ενθουσίασε, πρέπει να τηρήσουμε το λόγο μας, όσο το δυνατόν πιο σύντομα.
7ο. Να θέσουμε σε εφαρμογή ένα άλλο άρθρο της διαταγής του Βοναπάρτη του 17 Μπριμαίρ (Ομιχλώδους), εκείνο που εντέλλεται ότι ένας αντιπρόσωπος από κάθε προσωρινό νομό, θα πηγαίνει να αποδίδει λογαριασμό στο Διευθυντήριο για την οργάνωση του νομού του. Αυτό θα αποτελούσε ένα σοφό πολιτικό μέτρο που είναι βέβαιο ότι θα είχε μεγάλη επιτυχία (και) στο Παρίσι. Θα βλέπαμε πολύ ταλαντούχους ανθρώπους, να μιλούν την πιο ωραία γλώσσα του κόσμου, και να συγχαίρονται στο όνομα των συμπολιτών τους για το ότι ανήκουν στο Μεγάλο (γαλλικό) Έθνος.
8ο. Να πάρουμε την απόφαση (όποια επιλογή και αν κάνουμε σχετικά με την νομοθεσία των νησιών) να τους συμπεριφερθούμε προσωρινά όσο γίνεται πιο σύμφωνα με το σύνταγμα. Οι πολιτικοί εκπρόσωποι του Διευθυντηρίου να έχουν την εντολή να τους αφήσουν την διοίκηση των δημοσίων οικονομικών, εκείνη της δικαιοσύνης (...) Αυτός είναι ο καλλίτερος τρόπος για να τους αποδείξουμε ότι είναι ελεύθεροι. Πρέπει επίσης οι στρατηγοί που διοικούν μέσα στις οχυρές (πόλεις) να πάψουν να παρενοχλούν τις πολιτικές αρχές. Δεν μπορούν να συνηθίσουν στην ιδέα ότι βρίσκονται σε γαλλικούς νομούς, μέσα στους οποίους δεν μπορούν να συμπεριφέρονται σαν να ήσαν σε κατεχόμενες χώρες.
9ο. Ιδιαίτερη φροντίδα απαιτεί η ρύθμιση των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στις πολιτικές και τις στρατιωτικές αρχές. Το Διευθυντήριο θα θυμηθεί ότι όλες οι αποικίες μας γνώρισαν ταραχές, σε όλες τις εποχές, από τέτοιου είδους τις διαμάχες. Η παλαιά μάλιστα κυβέρνηση θεωρούσε άλλωστε ότι με τον τρόπο αυτό είχε όφελος. Σήμερα που η αρχή της υπακοής των στρατιωτικών είναι απόλυτα αναγνωρισμένη και έχει υιοθετηθεί, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πολιτικοί εκπρόσωποι του Διευθυντηρίου πρέπει να δίνουν εντολές στους στρατηγούς. Πρέπει όμως (αυτό) να το προσδιορίσουμε θετικά στις οδηγίες που δίνονται στους αντιπροσώπους αυτούς, διότι οι στρατηγοί της στρατιάς της Ιταλίας που έχουν την αίσθηση της προσωπικής τους αξίας, και θυμούνται τις (νικηφόρες) κατακτήσεις τους, (όσο καλοί πολίτες και αν είναι εξ άλλου) έχουν πολύ περισσότερο την τάση να διατάσουν παρά να υπακούουν.
Αυτές είναι οι απόψεις που έκρινα χρήσιμο να υποβάλλω στο Εκτελεστικό Διευθυντήριο σχετικά με τις νέες και πολύτιμες κτήσεις μας στην Αδριατική θάλασσα. Τα φώτα που θα συγκεντρώσει από κάθε πλευρά πάνω στο σημαντικό αυτό θέμα, θα του επιτρέψουν να αποφασίσει για το πια είναι τα πλέον κατάλληλα μέτρα που θα πρέπει να υιοθετήσει για να εξασφαλίσει την ευτυχία των νέων αυτών πολιτομεριδίων-νομών της Δημοκρατίας (Ρεπούμπλικας).
Εύχομαι να μπορεί (το Διευθυντήριο) να βρίσκει πάντοτε, για την εκτέλεση των σοφών του μέτρων, εκπροσώπους που, με την ηθικότητά τους, τα φώτα τους, θα φέρνουν την εκτίμηση και θα τιμούν το γαλλικό όνομα. Που με τον ήπιο χαρακτήρα τους και με τη διαλλακτικότητά τους θα κερδίζουν την αγάπη εκείνων στους οποίους πρέπει να διδάξουν τους νόμους μας, που με γνώση των ηθών και εθίμων και της γλώσσα τους λαμβάνουν τα πιο κατάλληλα μέτρα για να τους δέσουν με τη Δημοκρατία μας, και που τελικά, όπως ο ενάρετος Poivre στη Νήσο της Γαλλίας (την Réunion), φέρνοντας την ευτυχία στις αποικίες μας, θα συντελούν στην ευδαιμονία της Πατρίδας μας.
|
Αναρτήσεις
