«Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ –ΨΥΧΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ»

Εισαγωγή

Στη μεταφυσική ορολογία ο όρος «εσωτερική εξέλιξη» είναι θεμελιώδης διότι ανοίγει θέματα όπως α) τι σημαίνει η φράση «εσωτερική εξέλιξη», β) από ποιους διατυπώθηκε γ) ποια είναι η εσωτερική διδασκαλία και η σχέση και σύνδεσή της με την εσωτερική εξέλιξη δ) σε ποιο πεδίο γνώσης ανήκει ε) η σχέση ανθρώπου, κοινωνίας και εσωτερικής εξέλιξης στ) οι βασικοί παράγοντες μεταστροφής του ανθρώπου και της ψυχής του προς μια εσωτερική αναζήτηση, η) τα στοιχεία –οδοδείκτες που χαρακτηρίζουν την εσωτερική εξέλιξη και θ) τα σημεία που δείχνουν τη σταδιακή εσωτερική πραγμάτωση. Τέλος θα δούμε τη ι) γενικότερη εικόνα του σημερινού ανθρώπου και τη σχέσή του με την έννοια της εσωτερικής εξέλιξης. Τα σημεία αυτά θα μας δώσουν μια πρώτη εικόνα για το θέμα.

α) Ο όρος «εσωτερική εξέλιξη» σημαίνει τη βιωματική και γνωστική προσέγγιση μιας βαθύτερης ύπαρξης του ανθρώπου, που ονομάζεται με όρους της μεταφυσικής και του εσωτερισμού «ψυχοπνεύμα». Συνδέεται ο όρος με τη μη αντιληπτή υπόσταση του ανθρώπου, που προέρχεται από μια διαφορετική και αόρατη πραγματικότητα. Η έννοια αυτή, στη μεταφυσική ορολογία, συνδέεται άμεσα με την κοσμολογική, οντολογική, ψυχολογική, νοητική, πνευματική, ηθική κλπ υπόσταση του ανθρώπου, διότι όσο ο ίδιος πλησιάζει τη βαθύτερη υπόστασή του τόσο όλα αυτά μεταλλάσσονται. (Μαργιωρής 1987: 21-26, 208-211)

Η εξωτερική εξέλιξη σημαίνει τη φυσική εξέλιξη του ανθρώπου σε πολιτιστικό, κοινωνικό, επιστημονικό, επαγγελματικό κλπ επίπεδο. Ο όρος συνδέεται με την καθημερινότητα του ανθρώπου και το περιβάλλον, που συλλαμβάνουν οι πέντε αισθήσείς του φυσικό, κοινωνικό , επαγγελματικό κλπ (Lindberg 2003 : 68-72 ; Μαργιωρής 1987 : 21-26 )

Τόσο η εσωτερική όσο και η εξωτερική εξέλιξη σημαίνουν εμβάθυνση στην ανθρώπινη ύπαρξη σε διαφορετικά πεδία γνώσης.

β) Η προέλευση της αντίληψης περί της εσωτερικής εξέλιξης του ανθρώπου είναι προκατακλυσμιαία. Τούτο δείχνουν οι παραδόσεις όλων των αρχαίων πολιτισμών και σε ένα βαθμό των σημερινών στο προφορικό άλλα και στο γραπτό λόγο. Ειδικότερα οι μεγάλοι κατακλυσμοί που έλαβαν χώρα στην ενδοχώρα της Μεσογείου προκάλεσαν την καταστροφή ενός μεγάλου πολιτισμού που ονομάζονται «Δραβίδες». Η θάλασσα της ερήμου Σαχάρα άδειασε στην ενδοχώρα της Μεσογείου την πεδινή περιοχή. Από τις Ηράκλειες Στήλες εισέρρευσε ο ατλαντικός ωκεανός και από την Ερυθρά θάλασσα εισέρρευσε ο Ειρηνικός Ωκεανός. Όσοι ζούσαν στην Κρήτη, στα ορεινά της Μικρασίας , στα νησιά και τη Στερεά Ελλάδα διασώθηκαν. Το διασωθέν τμήμα του πληθυσμού μετανάστευσε στη σημερινή Ινδία μεταφέροντας και την προκατακλυσμιαία γνώση ή αλλιώς την «εσωτερική». (Μαργιωρή 1996 : 65-73, 75-80, 81-91 ; Μαργιωρή 1987 : 140-145; Ν. Α. Μαργιωρής 1985^α : 182-184)

Σύμφωνα με την αποκρυφολογική -μεταφυσική γνώση προΰπαρξαν του πολιτισμού των Δραβίδων άλλοι τρεις προκατακλυσμιαίοι πολιτισμοί που είναι η Υπερβόρειαρίζα –φυλή, Αδαμιαία , Λεμουρία και ακολουθούν η Ατλάντια , και πέμπτη, η Αρεία. Στην τελευταία ανήκει ο πολιτισμός μας. Οι προηγούμενες τέσσερις Ρίζε-Φυλές ανέπτυξαν υψηλά εξελιγμένους πολιτισμούς. (Ν. Α. Μαργιωρής : 1985^α ; 66-68, 116- 118, 180-181, 182- 184, 346-347, 348-349, 353-354)

Η έννοια της εσωτερικής εξέλιξης διατυπώθηκε και από τους μύστες, δηλαδή εκείνους που υπερέβησαν την υλικομορφική τους υπόσταση σε όλα τα επίπεδα. Αρκετοί μύστες άφησαν πνευματικές παρακαταθήκες σε προφορικό και γραπτό λόγο. Παράλληλα αρκετοί ανάλογα με το επίπεδο του πολιτισμού της εποχή τους, ίδρυσαν και τα μεταφυσικά κινήματα με στόχο να ενημερώσουν και να μυήσουν τους ανθρώπους στην εσωτερική αλήθεια και ίσως στην πνευματική. (Μαργιωρής 1975 : 84, 104-124 ; Μαργιωρής 1985^α: 178-180, 228-230)

Μύστες και εκπρόσωποι που ίδρυσαν μεταφυσικά κινήματα είναι οι Ερμής Τρισμέγιστος, Όμηρος, Ησίοδος, Ορφέας, Μωϋσής, Πυθαγόρας, Πλάτωνας, Κλήμης Αλεξανδρεύς, Αμμώνιος Σακκάς, Αδαμάντιος Ωριγένης, Πλωτίνος, Πορφύριος, Ιάμβλιχος, Θεόφραστος Παράκελσος, Ρόμπερτ Φλόϋντ, Φρειδερίκος Αντώνιος Μεσμέρ, Έλενα Πετρόβνα Μπλαβάτσκι, Ν. Α. Μαργιωρής και πάμπολλοι άλλοι στο Δυτικό κόσμο. Πολλοί από αυτούς άφησαν γραπτές πνευματικές παρακαταθήκες-πηγές συμβάλλοντας στην εδραίωση και θεμελίωση της μεταφυσικής και του εσωτερισμού. (Μαργιωρής 1994: 29-66 ; Μάκιντος 1999 :47-86 ; Παράκελσος 1992: 27-46; Πλωτίνος 1999: 15-94, Γκάρθι 1995: 11-17)

Στην Ανατολή μερικοί ιδρυτές και κύριοι εκπρόσωποι είναι οι Σιντάρτα Γκοττάμα, Σανκάρα, Βιάσα, Πατάνζαλι, Κομφούκιος, Λάο Τσε, Ράμα Κρίσνα, σουάμι Βιβεκανάντα, Παραμαχάνσα Γιογκανάντα, και πάμπολλοι άλλοι που άφησαν γραπτές πνευματικές παρακαταθήκες-πηγές πέραν των προφορικών διδασκαλιών. (Βελισσαρόπουλος 1992 : 382-419 ; Rolland 1978 : 19-21, 39-54, 245-260)

Μεταφυσικά κινήματα είναι τα «Ερμητισμός», «Ορφισμός», «Πυθαγορισμός», «Πλατωνισμός», «Αρχαία Μυστήρια», «Γνωστικισμός», «Νεοπυθαγορισμός», «Νεοπλατωνισμός» , «Θεοσοφία» , «Ναϊτες», «Τεκτονισμός», «Ροδοσταυρισμός», «Ελευθεροτεκτονισμός», «Θεοσοφική Εταιρία», σύγχρονα «Ομακοεία ανά περιοχή της Ελλάδας», κλπ εκδηλώθηκαν και εκδηλώνονται ανά εποχές στη δύση. Στην ανατολή εκδηλώθηκαν η «Βεδική φιλοσοφία», η «περίοδος των Ουπανισάντ», των «Νταρσάνας», η «περίοδος της Μπάκτι» , «Βουδισμός» κλπ καθώς και τα ρεύματα της Κινεζικής φιλοσοφίας όπως του «Ταοϊσμού», «Κομφουκιανισμού» , «Κινεζικού Βουδισμού»

Τα κινήματα αυτά εδραιώθηκαν και αναβιώθηκαν από «μύστες», «εσωτερικούς αποκρυφολόγους» ή εκπροσώπους- αναμεταδότες της εσωτερικής διδασκαλίας.(Μαργιωρής 1987: 101-105 ,156-158, 159-160; Βελισσαρόπουλος 1992 :62-71 ; 1981:27-28, 34-35; Μάκιντος 1999: 33-276; Baigent, Leigh :72-131; Lacarriere1975: 34-76 )

γ) Η εσωτερική διδασκαλία ισχυρίζεται και διδάσκει δια των μυστών της ότι κάθε άνθρωπος είναι τρισυπόστατος διαθέτοντας πνεύμα-τρίμα, ψυχή και σώμα. Το πνεύμα-τρίμα του ανθρώπου κάποια στιγμή αποσπάστηκε από το αιώνιο πνεύμα ή το θεό που είναι η απόλυτη ύπαρξη των πάντων. Το τρίμα αφού κατήλθε έξι πνευματικούς κόσμους εισερχόμενο στο πεδίο της ύλης και της μορφής που διακρίνεται σε επτά σύμπαντα δημιούργησε τη ψυχική υπόσταση. Τέλος η ψυχή εισήλθε στο φυσικό σώμα, που συλλαμβάνουμε όλοι με τις αισθήσεις. Η εισαγωγή του τρίματος στους υλικομορφικούς κόσμους σημαίνει και τον εγκλωβισμό της σε αυτούς, διότι εάν η ίδια θέλει να επιστρέψει στην απόλυτη ύπαρξη αδυνατεί ,διότι είναι αναγκασμένη να μάθει, κυριαρχήσει την ύλη και να κατευθυνθεί άξια πλέον στην πραγματική της πατρίδα. (Μαργιωρής 1993: 73-83, 84-91, 158-167, 194-205)

Η απόσπαση και εισαγωγή του τρίματος στους υλικομορφικούς κόσμους σχηματίζει και προικίζει τη ψυχή με ορισμένους νόμους. Οι τρεις αυτοί νόμοι είναι το «ελευθέριο βούλησης», που της επιτρέπει να κάνει τις όποιες επιλογές επιθυμεί, το νόμο της αιτίας και του αποτελέσματος ή αλλιώς το «κάρμα» και τρίτο το νόμο της «μετενσάρκωσης» που υποχρεώνει τη ψυχή να ξαναγεννηθεί στο φυσικό μας κόσμο αφού έχει σφραγισθεί η μνήμη της για να λάβει εκ νέου εμπειρίες που θα τη βοηθήσουν να επανεξετάσει τα πράγματα και να συνειδητοποιήσει αρκετά πράγματα για την ύπαρξή της και τη συμπεριφορά της στην ύλη. (Μαργιωρής 1993: 92-101, 108-118 ; Μαργιωρής 1991: 27-35, 57-70, 103-116, 117-125)

Η ψυχή έχει ως στόχο να ανέλθει τις διαστάσεις της ύλης και απελευθερούμενη σταδιακά να επιστρέψει στην πνευματική της πατρίδα. Για να συμβεί αυτό είναι αναγκαία η λήψη εμπειρίας τόσο από τις εσωτερικές διαστάσεις όσο και από τη φυσική μας διάσταση ή κόσμο που είναι ο σκληρότερος σε εμπειρία και σημαδεύει βαθιά τους ανθρώπους και τις ψυχές επιταχύνοντας παράλληλα και την εξέλιξή τους. Οι σαρκώσεις γίνονται κάτω από ειδική επίβλεψη, σειρά , προϋποθέσεις και ανάλογα με τις εξελεγκτικές ανάγκες της ψυχής. (Μαργιωρής 1993: 206-218, )

Αποτέλεσμα των σαρκώσεων θεωρητικά και υποθετικά είναι ότι οι ψυχές μέσα από τη λήψη εμπειριών στους εσωτερικούς κόσμους και τον εξωτερικό δικό μας να εκλεπτύνουν την αντίληψή τους και να κυριαρχούν εν μέρει την ύπαρξή τους πλησιάζοντας την πραγματική πατρίδα. (Μαργιωρής 1993: 206-218)

δ) Η εσωτερική ή ψυχική εξέλιξη του ανθρώπου ανήκει από αρχαιοτάτων χρόνων στο πεδίο του εσωτερισμού και της μεταφυσικής. Διδάχτηκε από τους μύστες ως ενημέρωση και διδασκαλία για τους κατάλληλα έτοιμους και προχωρημένους στη ψυχική εξέλιξη. (Μαργιωρής 1985β : 420-425, 425-428)

Η εσωτερική γνώση και μύηση στην αρχαιότητα ήταν επίσημη και εκπροσωπούνταν από τα εκάστοτε «αρχαία μυστήρια» κάθε περιοχής. Σε σύγχρονους χρόνους πήρε τη μορφή των μεταφυσικών κινημάτων. Σήμερα εκπροσωπείται από ανεπίσημους φορείς που ονομάζονται «σχολές εσωτερικής φιλοσοφίας» και διδάσκουν τους εσωτερικούς η μεταφυσικούς κλάδους, οι οποίοι λειτουργούν με βάση όχι μόνο με την πραγματικότητα που αντιλαμβανόμαστε άλλα και σε σχέση με άλλα σύμπαντα – διαστάσεις. (Μαργιωρής 1985β : 420-425, 425-428) Τέτοιοι κλάδοι είναι η «εσωτερική φιλοσοφία», τα «συστήματα της γιόγκα», «διαλογισμός», «προκατακλυσμιαίοι πολιτισμοί», «αρχαία μυστήρια», «αποσυμβολισμός», «αποκρυφολογία», «πυθαγόρεια αριθμοσοφία», «μυστικισμός» , κλπ (Μαργιωρής 1980 :

Η εσωτερική εξέλιξη δεν επιβεβαιώνεται με τίτλους σπουδών, καταστατικά, πιστοποιήσεις και μεγάλα λόγια αλλά με την ίδια τη ψυχή του ανθρώπου, που επιβραβεύει τον άνθρωπο καθιστώντάς τον πιο ικανό και δυνατό ενώπιον της ύλης.

Η εσωτερική γνώση διδάσκεται από τους μύστες που οι ίδιοι έχουν διδάξει και ιδρύσει ή τους εκπροσώπους των μυητικών συστημάτων οξύνοντας τη διεργασία της σκέψης δίνοντας βαθιά και ολοκληρωμένη εικόνα για τα πράγματα και μεταβάλλοντας σταδιακά τον άνθρωπο. (Μαργιωρής 1985β : 420-425, 425-428)

ε) Το πιο σημαντικό όμως σημείο σύμφωνα με τον εσωτερισμό είναι ότι ο άνθρωπος πρέπει να συμμετέχει στη ζωή παρακολουθώντας την εξωτερική εξέλιξη των πραγμάτων. Δεν στερείται τίποτα από την εμπειρία της ζωής, αλλά αντίθετα είναι πιο ενεργός στη ζωή λόγω της δυνατότητάς του να αντιλαμβάνεται βαθύτερα τα πράγματα και να εκτιμά καλύτερα τα πράγματα προνοώντας για το μέλλον. (Μαργιωρής 1983 : )

Η εμπειρία της καθημερινότητας είναι το μέσο να μαθαίνει ο άνθρωπος με συνειδητό τρόπο και να αναπτύσσει τη ψυχική του εξέλιξη. Η εσωτερική γνώση και το βίωμα είναι εκείνο που μπορεί να διανοίγει το πεδίο της εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας. (Μαργιωρής 1983 : )

στ) Η ψυχή αφού συγκεντρώσει εμπειρία κατάλληλη, τότε είναι ικανή να προσανατολισθεί σε μια βαθύτερη και πιο ουσιαστική αναζήτηση. Οι παράγοντες που ωθούν συνήθως μια τη ψυχή προς ένα εσωτερικό προσανατολισμό είναι

α) η κατανόηση και συνειδητοποίηση ότι η ύλη είναι μια προσωρινή και συνεχώς εναλλασσόμενη κατάσταση και ότι το πνεύμα είναι η αμετάβλητη πραγματικότητα, από όπου όλα προέρχονται

β) τα διαρκή χτυπήματα της ύλης προς τη ψυχή σε σημείο που την πονούν και την κουράζουν και την αναγκάζουν να στραφεί στην πηγή των πραγματικών λύσεων –απαντήσεων

γ) αηδία του ανθρώπου-ψυχής προς την ύλη λόγω της πολυπλοκότητας και των αντιθέσεων της ύλης και των εμπειριών

δ) κορεσμός της ψυχής από το πολλαπλό περιεχόμενο εμπειριών που χαρίζει η ύλη σε όλες τις διαστάσείς της και μορφές της

ε) οι συνεχείς απογοητεύσεις της ψυχής για τον κόσμο της ύλης και η διαπίστωση του μάταιου των επιδιώξεών της

στ) μια ανεξήγητη απροσδιόριστη κενότητα της ψυχής για τις εμπειρίες της ύλης με ό,τι αυτή προσφέρει όπως τα πλούτη, τιμές και δόξες , απολαύσεις κλπ

η) η ισχυρή ανάγκη του ανθρώπου να γνωρίσει το άπειρο ή το βαθύτερο νόημα της ζωής, που ξεκινά και καταλήγει μέσά του

θ) κάποιες αισθήσεις πέραν της αντιληπτής πραγματικότητας, που είναι ενεργοποιημένες σε μερικούς ανθρώπους τους βάζει σε διαδικασία εσωτερικής αναζήτησης

ι) κάποιες εικόνες –πρότυπα μπορεί να διεγείρουν το ενδιαφέρον της ψυχής για κάτι βαθύτερο και ανώτερο που είναι ικανό να δώσει λύσεις

κ) η μη επανάπαυση της ψυχής σε μια υλιστική ευδαιμονία

λ) το πιο σημαντικό όμως που μπορεί να καταστεί ίσως ο βασικότερος παράγοντας είναι ο «Έρωτας και η Αγάπη» όταν το ένα μέρος στέλνει την ακτινοβολία του στο άλλο μετασχηματίζοντας το έτερο ήμιση (Μαργιωρής 1975 : 85-89)

η) Από τη στιγμή που η ψυχή συλλάβει το νόημα της εσωτερικής εξέλιξης και την αξία της και εφόσον την επιλέξει τότε βλέπουμε ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά, που χαρακτηρίζουν την πορεία μιας ψυχής.

α) η εύρεση, αναγνώριση και αποδοχή του ανθρώπου ενός μυητικού συστήματος που να ανταποκρίνεται στην ιδιοσυγκρασία και ιδιοσυστασία του κι η σταθερή του πορεία εκεί

β) Η διαπίστωση ότι οι δυσκολίες και τα εμπόδια της ψυχής είναι ένας τρόπος να διδαχθεί τα της εσωτερικής εξέλιξης και να την καταστήσουν πιο ισχυρή και ικανή

γ) η συνεχή αναζήτηση της εσωτερικής γνώσης, ώστε να δημιουργηθεί μια βαθύτερη και ευρύτερη εικόνα για την εσωτερική πραγματικότητα σε τομείς του εσωτερισμού (εσωτερική φιλοσοφία, διαλογισμός, κλπ) τα θρησκευτικά, μυητικά ,εσωτερικά συστήματα κλπ

δ) εκπαίδευση του ανθρώπου θεωρητικά και πρακτικά σε μια ομάδα ή πυρήνα ανθρώπων με ίδιους σκοπούς

ε) η ανάπτυξη του ιερού ενθουσιασμού ή της πίστης (εμπιστοσύνη) του ανθρώπου για τα επέκεινα και ότι η λύση των προβλημάτων είναι εντός του ανθρώπου

στ) η αντίληψη ότι η λύτρωση και η σωτηρία είναι μια πραγματικότητα που υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει πάντοτε και βιώνεται «εδώ και τώρα» όταν ο άνθρωπος καταστεί πραγματικά άξιος

η) συμμετοχή του ανθρώπου στην καθημερινότητα της ζωής με πιο ενεργή και ουσιαστική δράση

θ) Η έννοια της πραγμάτωσης σημαίνει τη σταδιακή εμπράγματη μεταλλαγή του ανθρώπου συνδεόμενος με τη βαθύτερή του ύπαρξη.

α) η ανάπτυξη τη εσωτερικής αντίληψης του ανθρώπου για την εσωτερική πραγματικότητα και της λεπτής σύνδεσης και ενότητας των πραγμάτων

β) ανάπτυξη του εσωτερικού δυναμισμού του ανθρώπου με στόχο την εσωτερική του υπέρβαση

γ) η σταδιακή εκλέπτυνση της νοητικής και εγκεφαλικής λειτουργίας

δ) ανάπτυξη της αυτοκυριαρχίας με το μετασχηματισμό του ιδίου σε όλα τα επίπεδα υλικό, νοητικό, ψυχικό κλπ

ε) αλλαγή σταδιακή του πεπρωμένου του ανθρώπου λόγω αλλαγής της αντίληψής του για τα πράγματα και των διαφορετικών του επιλογών

στ) πιθανή ανάπτυξη των εσωτερικών αισθήσεων και ιδιαίτερα της διαίσθησης

η) η ανάπτυξη της διάκρισης του ανθρώπου μεταξύ του αληθινού και σωστού με το ψεύτικο και λάθος

θ) εσωτερική επιβεβαίωση του ανθρώπου για την εσωτερική ύπαρξη και η εμβάνθυσή του σε αυτή θεωρητικά και βιωματικά (Μαργιωρής 1975 : 89-90)

Και τα τρία αυτά στάδια φανερώνουν τις διαβαθμίσεις της εσωτερικής εξέλιξης. Όταν ένας άνθρωπος έχει φτάσει σε ένα σημείο εσωτερικής εξέλιξης, έστω υποτυπώδη, είναι ικανός να αναγνωρίσει σε ένα ποσοστό το βαθμό της εσωτερικής εξέλιξης και των γύρώ του κατά πως αντιλαμβάνονται ή όχι την έννοια της εσωτερικής εξέλιξης και πόσο έχουν εμβαθύνει σε αυτή, εφόσον την έχουν αποδεχτεί. Τότε γίνεται η εσωτερική εξέλιξη σημαντικό κριτήριο να βλέπουμε τα πράγματα, το πόσο βαθύτητα έχουν, πόσο μπορούμε να δώσουμε βάρος σε αυτά και να πάρουμε τις κατάλληλες αποφάσεις και να κάνουμε τι κατάλληλες επιλογές. (Μαργιωρής 1993: 279-294)

ι) Σήμερα οι άνθρωποι στην πλειονότητά τους αντιμετωπίζουν την εσωτερική τους εξέλιξη ως μια διεργασία νοητικής εξέλιξης άμεσα συνδεόμενη με τον εγκεφαλική τους. Ο κόσμος για την πλειονότητα των ανθρώπων είναι μια υλική καθαρά ύπαρξη, που με το θάνατο επέρχεται η απόλυτη εκμηδένιση.(Young 1991: 49-68, 68-73, 73- 85) Πάνω σε αυτή τη βάση κινείται ο σημερινός πολιτισμός. Άρα η έννοια της εσωτερικής εξέλιξης δεν έχει κανένα ιδιαίτερο νόημα, εκτός από εξαιρέσεις ανθρώπων που δέχονται την ύπαρξη μιας βαθύτερης πραγματικότητας, που έχει τελεολογικό χαρακτήρα.

Σήμερα ο ορθολογισμός κυριαρχεί ως κριτήριο για τα πράγματα. Ειδικότερα, η οικονομική και κοινωνική θέση, είναι το βασικό κριτήριο που καθορίζει την αξία και τις δυνατότητες των ανθρώπων. Τα πρότυπα που προβάλλονται από τη διεθνή αγορά εξυπηρετούν τον καταναλωτισμό , προωθούμενα από τις πολυεθνικές εταιρίες, που κατέχουν και ελέγχουν το διεθνή πλούτο. (Heywood 2006 : 194-224) Το πρότυπο του επιτυχημένου και φτασμένου ανθρώπου είναι η κατοχή πολυτελέστατων σπιτιών με πισίνες, πανάκριβα αμάξια, φήμη και αναμενόμενη υστεροφημία. Η οικονομική και κοινωνική καταξίωση σημαίνει το ποιόν των ανθρώπων ακόμη και αν έχουν επιτευχθεί κάτω από ζοφερές συνθήκες.

Σε επιστημολογικό επίπεδο ο άνθρωπος υποθέτει για την ύπαρξη άλλων διαστάσεων αλλά τελικώς δεν έχει αναγνωρίσει την ύπαρξη τους, ώστε να ανακαλύψει τρόπους που μπορούν να εφαρμοσθούν για να μην επιβαρύνουν τη φύση στο οποίο και διαβιεί δημιουργώντας νέα κριτήρια επιστημολογικά.[1] (Hawking 1996 : 220-222 ; Feinberg1990 :33-75, 83-192201-244, 255-317,318-319 ; Sheldrake 2002 : 201-215, 217-244)

Η ηθική έχει αριστοτελικό χαρακτήρα και έννοια δηλαδή εκλαμβάνεται ως μέσο κοινωνικής αναγκαιότητας για τη συνύπαρξη των μελών μιας κοινωνίας και όχι ως μέσο μιας εσωτερικής τελειοποίησης ,διότι δεν έχει αναγνωριστεί η ύπαρξη μιας βαθύτερης ύπαρξης του ανθρώπου. Η ηθική έχει καθαρά ωφελιμιστικό χαρακτήρα και όχι δεοντοκρατικό. (Σατελέ 1989 : 27-96 , 97-154 ; Τσέλλερ- Νεστλέ 2002 : 174-178, 241-246, )

Η θρησκεία έχει παίξει το ρολό της, αλλά έχει μείνει στο δογματικό και τυπολατρικό της πεδίο που είναι επιφανειακό και συνδέεται με τον ορθολογισμό. Το εσωτερικό μέρος της θρησκείας που είναι ο «μυστικισμός» δεν ακολουθείται ή δεν αναγνωρίζεται καθόλου. (Μαργιωρής 1985^α : 176-178)

Επίλογος

Ο όρος εσωτερική εξέλιξη σημαίνει τη γνωστική και βιωματική προσέγγιση μιας βαθύτερης ύπαρξης του ανθρώπου.

Η έννοια της εσωτερικής εξέλιξης ήταν γνωστή από τους προκατακλυσμιαίους πολιτισμούς. Διατυπώθηκε και αναβιώθηκε ξανά από τους μύστες και τα μεταφυσικά κινήματα. Η εσωτερική διδασκαλία πιστεύει ότι ο αγώνας της ψυχής και του ανθρώπου είναι να γνωρίσει, κυριαρχήσει και υπερβεί την ύλη και να επιστρέψει στην πραγματική της πατρίδα. Η εσωτερική εξέλιξη επιτυγχάνεται δια της θεωρητικής και πρακτικής διδασκαλίας που παρέχουν τα μεταφυσικά κινήματα ανά όλες τις εποχές. Η επιβεβαίωση επιτυγχάνεται δια της εσωτερικής πραγμάτωσης. Βασικό σημείο είναι ότι ο άνθρωπος δεν απομονώνεται αλλά συμμετέχει ενεργά στη ζωή. Υπάρχουν βασικοί παράγοντες που είναι ικανοί να μεταστρέψουν μια ψυχή στην εσωτερική αναζήτηση και να επιταχύνουν την εσωτερική εξέλιξη. Υπάρχουν σημεία –οδοδείκτες της εσωτερικής εξέλιξης της ψυχής. Το ίδιο ισχύει και για τα σημεία ή κύρια χαρακτηριστικά εμπράγματης βίωσης της εσωτερικής πορείας και εξέλιξης. Σήμερα ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται με την εξωτερική σημασία την έννοια της εξέλιξης και όχι με την εσωτερική ή μεταφυσική σε επιστημολογικό, ηθικό, θρησκευτικό κλπ πεδίο.